i bezpłatnie, oraz zaaprobowania, albo oddania ad emendandum, spoczywają nietylko na ogólnych zasadach Kościoła, ale i na szczegółowych prawach przez Kościół postanowionych, od których żaden biskup i żaden katolik uchylić się nie może. Biskupi jednak dzisiaj nie mogą skutecznie tego obowiązku spełniać i zapobiegać książkom bezbożnym, niemoralnym i niebezpiecznym, jeżeli ich w tém władza świecka nie wspiera. U nas książki o religijnych przedmiotach traktujące, przed poddaniem cenzurze rządowej, winny uzyskać aprobację władzy duchownej. Toż samo w Austrji przepisuje prawo z r. 1814. W Bawarji konkordat z r. 1817 zastrzegł, że na przedstawienie biskupów rząd wstrzymywać będzie obieg książek nieaprobowanych. We Francji prawa, organicznemi zwane, i stanowiące rządowy dodatek do konkordatu z r. 1801, uznają cenzurę kościelną względem książek kościelnych, modlitw i katechizmów. Gdzie prawa świeckie nie przychodzą biskupom w pomoc, tam oni ponawianiem ostrzeżeń zobowiązują sumienia wiernych do tego, aby nie kupowali, nie trzymali u siebie i nie czytali książek i dzienników, przez biskupa uznanych za szkodliwe wierze i moralności katolickiej. (Permaneder). X. A. S.
Cenzury kościelne. Pod nazwą cenzura spotykamy dwa pojęcia w prawie kościelném. Jedno oznacza wskazanie, czy nauka jaka zgodna jest lub niezgodna z podawanemi przez Kościół prawdami i zasadami, zkąd wypływa cenzurowanie pism i książek publicznie ogłaszanych (ob. art poprzedni). W drugiém pojęciu cenzurą nazywa się kara kościelna, duchowna, mająca na celu poprawę duszy, wymierzana na chrześcjan upornych, przez władzę kościelną, za znaczne przekroczenie, i pozbawiająca ich używania niektórych dóbr duchownych Kościoła; i o takich cenzurach tutaj jest mowa. § I. Początek; nazwa; przyczyny. Władza związywania i rozwiązywania, czyli władza kluczów, jaką Kościół od J. Chrystusa otrzymał, zawiera w sobie konieczne prawo wyrzekania cenzur, bo gdy Kościół jest społeczeństwem duchowném, potrzebuje koniecznie, dla utrzymania u siebie dobrego porządku, karać własnemi karami (t. j. odpowiedniemi naturze swojej, a więc duchownemi) tych z pomiędzy swoich członków, którzy spokojność jego zakłócają i społeczność osłabiają. To też sam Zbawiciel zalecił używanie tego środka karnego, jaki cenzurami zowiemy, wtedy gdy wyrzekł: „Jeśliby Kościoła nie usłuchał, niech ci będzie jako poganin i celnik (Mat. 18, 17),“ a Apostołowie zlecenie to w wykonanie wprowadzili (jak św. Paweł, który i sam cenzurami karał i karać nakazywał (I, Cor. 5, 9. II Thess. 3, 14). Kościół zaś za tak potrzebne dla siebie i pożyteczne cenzury uważa, że sobór trydencki nazwał je nervus ecclesiasticae disciplinae (Conc. Trid. ses. 25 c. 3 de ref.). Innocenty III mówi, że władza Kościoła byłaby niedoskonałą, gdyby karami znaglać nie mogła do zachowywania praw swoich (C. Pastoralis 28 de Off. jud. deleg. X. lib. 1 tit. 29). Nazwę cenzury przyjął Kościół ze świeckiej organizacji państwa Rzymskiego, gdzie urzędnicy, cenzorami zwani, przestrzegali moralności i poprawy obyczajów. Kara przez nich dotykająca obywateli zwała się cenzurą, a zależała na pozbawieniu godności, lub niektórych praw stanu. Dla uwydatnienia cenzury, prawo kanoniczne nazywa ją jeszcze: canonica districtio: districta ultio, canonica poena, gladius spiritualis ,felix mucro, poena medicinalis, ferrum putridas carnes separans. Ponieważ cenzury pozbawiają chrześcjan używa-
