Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.3 135.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.
123
Carpino. — Carpzow.

1735 roku, 2 t. in 4-o. C. pierwszy wspomina o Janie kapłanie (ob.), legendowym królu. Pierwszy zaznajomił on Europę z krajami wschodniemi, przez które przechodził; ale jakkolwiek jest zazwyczaj wiernym opowiadaczem, jednakże nieraz rozpowiada dziwy na wiarę byle czyją; bierze też nieraz hordy koczujące za narody osiadłe i nazwy obozowisk za stare miasta. Cf. a. Benedykt z Wrocławia.

Carpzow, protestancka rodzina, słynna z tego, że wydała wielu znakomitych prawników i protestanckich teologów. Rodzina ta początek swój wywodziła z Hiszpanji, zkąd jeden z jej przodków, nazwiskiem Carpezano, przeniósł się do Niemiec na początku XVI w. Już w półowie XVI w. spotykamy Szymona Carpzow na urzędzie burmistrza w Neustadt. Jego wnukiem był 1. Benedykt, zwany w swoim czasie prawodawcą Saksonji i wyrocznią prawników; uważano go także za najwyższą powagę w rzeczach, prawa kościelnego dotyczących; wykładał prawo w uniwersytecie lipskim, a w 1653, otrzymawszy tytuł tajnego radcy, przeniósł się do Drezna. Do ostatniej chwili życia pracując nad prawem, um. 30 Sierp. 1666. Z dzieł, przez niego napisanych, ważniejsze są: Practica nova rerum criminalium (1639); Definitiones forenses, vel jurisprudentia forensis romano-saxonica ad constitutiones electoris Augusti (1640); Opus definitionum ecclesiasticarum et consistorialium (1652; cf. Freheri, Theatrum vir. erud. p. II sect. IV). Jak dalece wszakże zdolniejszym nawet umysłom trudno pozbyć się przesądów epoki, w której żyją, między innemi świadczyć może książka C-a Processus juris. Protestancki prawnik torturę uważa za najskuteczniejszy środek procedury sądowej, obszernie rozprawia o czarownicach, o karach za wchodzenie w układy z djabłem, pomimo że już poprzednio uczeni jezuici: Adam Tanner i Fryderyk Spee wielką oględność w takiego rodzaju sprawach zalecali. Przeciwnicy zarzucali C’wi, ze wydał 20,000 wyroków śmierci, jakkolwiek zarzut ten właściwie nie do człowieka odnosić się winien, lecz do czasów, które Menzel (Geschichte der Deutschen § 364) w krótkich charakteryzuje słowach: „Procesy o czarodziejstwo, okrutna tortura, palenie starych kobiet, o obcowanie z djabłem posądzanych, nigdzie nie były tak rozpowszechnione, jak w krajach protestanckich, co dowodzi, że tak nazwana swoboda religijna wzmocniła tylko panowanie przesądów i zabobonów.“ B. Carpzow był wszakże człowiekiem pobożnym, co miesiąc przyjmował Komunję św., pomimo rozlicznych zajęć 53 razy przeczytał Pismo św., pilnie studjował komentatorów Biblji i zostawił w rękopiśmie kilka własnych traktatów teologicznych. — 2. Jan Benedykt C., brat poprzedniego, ur. 1607 r., studja odbył w Wittenbergu, 1646 został profesorem teologji w Lipsku, gdzie um. 1657 r. Autorską sławę zawdzięczał głównie dogmatycznemu podręcznikowi, jaki wydał 1653 p. t. Systematis theologici in usum collegiorum et exercitiorum acad. partes II. Oprócz tego napisał: Isagoge in libros ecclesiarum lutheranarum symbolicos; Disputationes super examen concilii tridentini Mart. Chemnicii; Specimen theologiae chemnicianae de Deo et Christo; De poenitentia Ninivitarum dispntutio. — Z pięciu jego synów, trzej poświęcili się także teologji: 3. Dawid Benedykt C., w 1655 został magistrem filozofji, następnie kaznodzieją i napisał: De Pontificum Hebraeorum vestitu sacro, Jenae 1655, przedrukowane w Ugolini Thesaur antiq. sacr. t. XII. — 4. Jan Benedykt C., słuchał nauk w Jenie i Strasburgu, następnie w Ulmie, Tybindze, Heidelbergu