Birkowski Fabjan, jeden z najznakomitszym kaznodziejów polskich, ur. we Lwowie r. 1566. Otrzymawszy w akademji krak. stopień magistra, rozpoczął tamże r. 1587 nauczycielstwo, wykładał filozofię i wymowę. R. 1592 wstąpił do zakonu dominikanów w Krakowie, gdzie przez 14 lat był kaznodzieją. Po przeniesieniu stolicy do Warszawy, wysłany był do klasztoru warszawskiego. Sławą jego wymowy pobudzony król Zygmunt III, wezwał go na kaznodzieję do dworu królewicza Władysława. Towarzyszył królewiczowi r. 1617 i 1618 w wyprawach wołoskich i zadnieprowych, a potém i na Turka pod Chocim. Wielki ten kaznodzieja był wówczas apostołem obozowym, tułając się z taborami wojennemi „tam wśród pomorów, tu wśród mrozu i głodu, cierpiąc nędze kalectwa i rany odmrożenia (Makowski, w kazaniu pogrzebowém).“ Po wstąpieniu na tron Władysława, pełnił przy nim ciągle urząd kaznodziei, był mu wierną radą w rozlicznych panowania troskach. Na dwa lata dopiero przed śmiercią opuścił dom królewski, wrócił do klasztoru i w Krakowie kazywał aż do zgonu (r. 1636). Spółcześni zwali go Chryzologiem sarmackim. „Philosophus admirabilis, theologus incomparabilis, atque orator inter eruditos sui temporis verbi Dei praecones longe eruditissimus eloquentissimusque“ (Nakielski, Miechovia). Pochwała ta nie przesadzona. B. był uczonym teologiem i filozofem, człowiekiem wyższego umysłu, gorącej duszy, a nadto kapłanem apostolskiej żarliwości, i przymioty te nadawały jego słowu tę siłę, jaką dziś jeszcze żywo czujemy, czytając jego kazania. Wiele prac Birkowskiego pozostało w rękopismach, a jak Makowski powiada, „skrzyniami leżało;“ drukiem ogłoszone są następne: 1) Kazania na niedziele i święta coroczne, Krak. 1620; drugi tom tegoż dzieła ma tytuł: Kazania na święta doroczne, na święta przedniejsze po dwojga kazań; drugie wyd. 1623 r.; tom trzeci 1628 r. 2) Panu Bogu podziękowanie za uspokojenie Korony i W. X. L. z cesarzem tureckim, Krak. 1621. 3) Kazania obozowe o Boga Rodzicy, 1623. 4) Kantymir basza porażony, albo o zwycięztwie z Tatarami, kazanie, Warsz. 1624. 5) Głos krwie Jozafata, powtóre Jana Sarkandra, po 3 głos krwie obrazu w Brunsbergu, po 4 o obrazach jak mają być szanowane, kazań czworo, Krak. 1629. 6) Kwiat opadający z liścia doczesnego, albo nagrobek Gustawa Adolfa szwedzkiego, 1632. 7) O exorbitancjach, 1632. 8) Exorbitancje ruskie, kazań dwoje, 1633. 9) Kazanie na pogrzebie wiel. o. ks. P. Skargi, 1612; 2 wyd. 1615; 3 wyd. z 9 innemi kazaniami przygodnemi, w Poznaniu 1849. 10) Kazania dwoje, Jozue i Jan Zamojski, Krak. 1613: 11) Syn koronny na pogrzebie Joach. Ocieskiego, 1613. 12) Kawaler maltański na pogrz. Zygm. Szredzińskiego, 1623. 13) Krzyż kawalerski, albo pamięć Bartł. Nowodworskiego, Warsz. 1625. 14) Książe Krzysztof Zbarawski, na pogrzebie wspomniony, Krak. 1627. 15) Jan Karol Chodkiewicz i Jan Weyher, wojewodowie, pamięcią pogrzebową wspomnieni, t. r. 16) Stefan Chmielecki, pamięcią pogrzebową wspomniony, Warsz. 1632. 17) Kwiaty koron królewskich nieśmiertelne, albo pamięć Zygm. III, kr. polsk., także Konstancji, kr. polskiej, Krak. 1633. 18) Żywot św. Dominika, tł. z Mik. Jansenjusza, Krak. 1628 19) Lacrymae in funere Annae Jagiel., reginae Pol., Crac. 1596. 20) Orationes Ecclesiasticae, Crac. 1622. Po grecku wydał 21.) Listy św. Ignacego męczennika, Zamość 1597. Polszczyzna w jego pismach czysta i jędrna. „Płynęły mu, mówi Makowski, słowa wyborne, jak z rzeki czystej perełki, a dru-
