wrogiem był wszelkiego fałszu i niesprawiedliwości. Całe jego życie, z jednej strony czynne, heroiczne, z drugiej znów było ciche, skupione, wewnętrzne. Wszystkie jego pisma i czyny tchną prawdziwym duchem Kościoła: czy to walczy on z arjanami, czy obstaje za uchwałami pierwszego powszechnego soboru, czy wreszcie staje w obronie praw kościelnych. Atanazy urodził się w Egipcie, w okolicach Aleksandrji, między r. 296 a 298 po Chr. Przyjacielem jego, a zarazem mistrzem pobożności był św. Antoni, a pisma Orygenesa były dla niego szkołą djalektyki i logiki. Ukończywszy nauki w Aleksandrji, został w témże mieście wyświęcony na djakona r. 319, a r. 325 udał się, z biskupem Aleksandrem, na sobór nicejski i tam rozpoczął walkę z arjanami. Następnego roku, po śmierci Aleksandra, przez cały lud wybrany był na biskupa aleksandryjskiego. Zaledwie został biskupem, arjanie powstali przeciwko niemu za to, że Arjusza do społeczności wiernych przypuścić nie chciał, i wspólnie z melecjanami oskarżyli go przed cesarzem, jakoby był przyczyną rozruchów. A gdy Atanazy, przedstawiwszy rzeczywistą prawdę, zupełnie uniewinnionym został, melecjanie obwinili go o pokrzywdzenie kapłana Ischyrasa, a nawet o zabicie z jego rozkazu Arsenjusza, biskupa melecjańskiego. Chociaż Ischyras przyznał się, że skłamał, a ukrywający się dotąd Arsenjusz, osobistém stawieniem się w sądzie, przekonał wszystkich, że żyje, zawzięci jednak melecjanie wymogli na cesarzu zwołanie soboru do Tyru r. 335, gdzie, mimo protestacji biskupów Egiptu, w skutek fałszywych zeznań świadków pogańskich i żydowskich, Atanazy za winnego uznany, od biskupstwa odsądzony i na wygnanie do Trewiru skazany został. Po śmierci Konstantyna, trzej jego synowie, wstąpiwszy na tron, odwołali biskupów z wygnania. Tym sposobem Atanazy, ku wielkiej ludu radości, po 2 latach i 4 miesiącach swej nieobecności, wrócił do Aleksandrji. Powrotem Atanazego niezadowoleni arjanie, udali się ze skargą do Papieża Juljusza, który skargę ich, jako bezzasadną, odrzucił; następnie zarzuty swoje przedstawili na synodzie antjocheńskim r. 341. W skutek tego Atanazy, pod pozorem, że powróciwszy z wygnania, bez wiedzy i zezwolenia soboru objął zarząd djecezji, odsądzony został od biskupstwa, a na jego miejsce przeznaczono Grzegorza z Kappadocji, który, na czele uzbrojonych arjanów, wszedł do Aleksandrji i zagarnął władzę biskupią. Atanazy zaś, na piśmie usprawiedliwiwszy się, w obec kościoła i wiernych, schronił się do Rzymu, gdzie, na zwołanym przez Papieża soborze, z zarzutów oczyszczonym został. Pomimo tego jednak, trzy lata, oddzielony od swojej owczarni, musiał przebywać w Rzymie. Nareszcie, na soborze sardyceńskim (r. 347), pod prezydencją Hozjusza, biskupa Korduby, odbytym, Atanazy znowu za niewinnego uznany, powrócił do Aleksandrji. Pobyt jego na zachodzie, wielkiém stał się dobrodziejstwem dla łacińskiego kościoła, albowiem, przy pomocy dwóch towarzyszących mu zakonników, zaprowadził tu nieznane dotąd życie zakonne, jakiego sam nauczył się od św. Antoniego. Oskarżony znowu niewinnie o sprzyjanie zbuntowanemu Magnencjuszowi, Atanazy, z rozkazu cesarza Konstancjusza, potępiony został przez sobór arelateński roku 353. Na tym soborze, w obronie Atanazego stanął Paulin, biskup trewirski, z narażeniem wolności swej, a nawet i życia. Na przedstawienie Liberjusza Papieża, zwołano nowy sobór do Medjolanu r. 355. Obecny na nim cesarz nie mógł powściągnąć swej nienawiści przeciw Atanazemu, wysłał na wygnanie wszystkich, którzy się nie oświadczyli przeciw niemu; sam
