nie mów hup, aż przeskoczysz; daleko gęby grzanka. — Po objedzie łyżka; porównay: lekarstwo po śmierci; dopiero koniowi owsa, kiedy idzie do psa. - Cnota sama się chwali; porówn. dobremu piwu nie potrzeba wiechy; dobry chrzan z miodem, a miód sam. — Co kogo boli, o tém mówić woli; porówn. gdzie kogo boli, tam rękę kładzie; gdzie boli tam ręka, gdzie miło tam oczy; (po Słowacku : kd’e bolest, tu ruka kd’e milost, tu oc’i ; po Kroatsk. radsze vszaki pipa, gde ga rana tiszka ); czego człek żałuie, o tém rad mówi; co na sercu, to i na ięzyku. — Chociaż mamy iuż dosyć bogate zbiory przysłówiów, przez Rysińskiego, Knapskiego, Fredra, Zeglickiego, przez autora książki pod tytułem Gemmae; atoli zdaie mi się, że nam schodzi ieszcze na dziele, w któremby przysłowia nasze, tudzież pobratymczych dyalektów, ułożone były, nie żak dotąd zwyczaiem było, porządkiem abecadłowym pierwszego słowa; lecz stosównie do sensu niém wyrażonego; takby się z nich wynurzyło nieiakie niby systemu filozofii ludu, iego spostrzeźeń, uwag, przestrog, zabobonów i przesądów. Tak n. p. ważne szlady dzieiów opinii ludzkiéy, znayduią się tu pod słowami chłop, człowiek, dziéwka, Czech, Francuz, Niemiec.
W czasownikach, in verbis, niemało sobie pracy ułatwiłem, a iak sobie pochlebiam, nie bez korzyści i wygody dla czytelnika zrobiłem, kladąc na czele, nie iak dotąd zwyczaiem było, piérwszą osobę czasu teraznieyszego, lecz tryb bezokoliczny, infinitiuum. Kto obeznany z wyborną Grammatyką naszą narodową, od razu mi tę nowość pochwali; innych zaś używanie przekona, iak się tylu dogadza nietylko grammatycznemu wyłuszczeniu czasowników Polskich; lecz i stosunkowi ich do słowiańszczyzny, i do dodanéy w tém dziele Niemczyzny; n. p: słowo: Dobyć. Dobydź, dobył, dobędę, dok., Dobywać niedk., kontyn. et frequ. , — n. p. dobywać mieysca, miasta, fortecy, = oblężeniem lub szturmowaniem brać mieysce, einen Ort belager, bestürmen, einzunehmen suchen ; dobydź mieysca, = po dobywaniu wziąć, erstürmen, einnehmen erobern ; Boh. dobeyt, dobyt , dubyti , dubyl, dobudu, dobeywati, zdobywati; w innych dyalektach ma znaczenie ogólniéysze dostawania, nabywania, zyskiwania, wygrywania, korzystania, zwyciężania, (co właśnie naprowadza na wyobrażenie objęte naszém słowem: zdobycz; Sr. 1. dobycz dobydu , dobyd’zen, dobywam dobe’wam ; Sr. 2. dobusch dobudnusch dobunusch (tu się pokazuie w formie słowa iednotliwego ); Vd. dobit, sadobit, predobiti; Crn. dobiti , dobim; Rg. dobitti; Sla. dobiti ; Bs, dobitti ; Cro. dobiti , dobivati , dabavlyati ; Rs. добыть, добывать. — Jedynie tym sposobem , kładąc za thema tryb bezokoliczny, można było iawnie wytykać róźnicę owę, tak ważną we wszystkich dyalektach Slowiańskich , zachodzącą między słowem dokonaném, a niedokonaném. Niemcowi nietrudno teraz powinno bydź poiąć, że się z tém Słowiańszczyznie prawie tak ma iak w Niemieckim ięzyku ze słowami: schaffen, erschaffen, forschen, erforschen, rathen, errathen, morden, ermorden.
Przez wyłuszczenie czyli opis każdego słowa , i każdego iego znaczenia, mianowicie w umieiętnościach, kunsztach, rzemiosłac , lub w życiu potoczném, dzieło to nie raz wychodzi prawie z obrębów słownika językowego, a dochodzi granic dykcyonarza iak zowią, rzeczowego, Reallericon t. i. zbioru rzeczy, objektów, n. p. kunsztów, umieiętności, rzemiósł. Nie obawiam się, żeby mi to naganiono; bo związek imienia rzeczy z rzeczą samą, iest tak ścisły, iż chcąc tamto objaśnić, koniecznie téy dotknąć potrzeba. Tego się raczéy obawiam , żeby nie żądano w umieiętnościach i kunsztach takowéy dokładności i ściśłości iakiéy sprawiedliwie w dziełach; temu iedynie celowi poświęconych,
