Strona:PL Józef Ignacy Kraszewski-Król chłopów tom I 141.jpeg

 Po namyśle poprawił się Wiaduch.
 — Pono tak i wszędzie na świecie.
 — Tak jest — potwierdził gość — w innych ziemiach toż samo, albo i gorzej.
 — Nie zawsze to tak bywało — począł Leksa — ojcowie mówią, wszyscy jednacy byli, potem się to popsuło... i kmieć, na pół niewolnym został.
 — Ależ! — zaprzeczył słuchający — kto wolen był, ten i jest!
 Wiaduch głową potrząsał.
 — Siłaby o tem mówić — rzekł.
 — Mówcie, proszę, rad posłucham — wtrącił, do chleba powracając, siedzący na ławie. — Kmieciowi tak źle u nas nie jest...
 Popatrzał mu w oczy Leksa i potrząsł głową.
 — A no — rzekł — tylko że za kmiecia zabitego lada kto gdy zapłaci cztery grzywny winy, a za głowę blizkim sześć, nic mu nie będzie, a za ziemianina musi sześćdziesiąt dać i czasem tego nie starczy...
 Kmieciowi, gdy dokuczy Neorża taki, nawet się z ziemi jego wynieść nie może, musi czekać wedle obyczaju, albo na pana klątwy, albo żeby mu dziewczynie krzywdę wyrządził, lub by za jego długi pokutował... a i tak...
 — Przecie sędziów macie? — zarzucił gość.
 — Sędziowie albo ziemianie są, lub się ich boją; sprawiedliwości u nich nie znaleść.
 Osądzą źle, jakże tu sędziego naganić? Je-