Strona:PL Gloger-Encyklopedja staropolska ilustrowana T.2 325.jpg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

do sprawdzenia, czy w podanej dacie roku nie zaszła pomyłka. Datę indyktu wynajdywano, dzieląc liczbę, wyrażającą „rok bieżący“ przez 15 i dodając do pozostałej reszty liczbę trzech lat, jakie wpłynąć miały od Narodzenia Chrystusa do chwili rozpoczęcia pierwszego indyktu. Gdyby więc o roku bieżącym, 1901-ym, wzmiankował wykwalifikowany notarjusz średniowieczny, czy późniejszy, napisałby: Anno Dni MCMI0, indictionis vero XIV0. W granicach dawnej Rzeczypospolitej Polskiej data indyktu spopularyzowała się najbardziej na Rusi, gdzie jednak używano przeważnie indyktu bizantyjskiego, rozpoczynającego się z d. 1 września.“ J. K. Kochanowski. — Po słowach, skreślonych dziś piórem uczonego znawcy, pozwolimy sobie przytoczyć jeszcze notatkę prostego palestranta starej daty, napisaną w XVIII w. „Dla pamięci młodszym, gdy czytać będą w kancelarjach lub ekstraktach ferie, których teraz nie zapisują tylko dnie.“ Notatka informacyjna staruszka brzmi jak następuje: „Na niedziel 3 przed Zapusty pisała się niedziela 1-sza Septuagesima, a poniedziałek — feria 2-da, wtorek — feria 3-a, środa — feria 4-a, czwartek — feria 5-a, piątek — feria 6-a, a sobota sobotą. Niedziela 2-ga, — post Dominicam Sexagesima. Niedziela 3-cia — post Dominicam quinquagesima. Wymieniało się zatem, która feria i po której niedzieli. A gdy Zapusty minęły, pisał się dzień popielcowy i przez cały post aż do Wielkiejnocy niedziele podług liter C. J. R. O. L. J. P. Litera C znaczy Cineres. Jeżeli w sam dzień popielcowy, to ipso die Ciner, a że popielec zawsze bywa we środę, więc pisało się: Feria 4-a ipso die Cineris, a w czwartek pisało się: Feria 5-a post Cineres i tak dali. Po popielcu Wstępna niedziela postu zaczyna się po łac. od litery J, zatem poniedziałek pisał się: Feria 2-a post Dominica Invocavit Quadragesimalem. Niedziela 2-ga postu pisała się: post Dominicam Remon... Quadragesimalem; 3-a pisała się: post Dominica Oculi feria... quadragesimalem; 4-a Lelare quadragesimalem; 5-a Judica quadrag..., 6-a Palmarie quadrag... Poniedziałek wielkanocny pisał się: Feria 2-a post festa solenia Pascha. Gdy już Wielkanoc minęła, niedziele nazywały się: 1-a Conductus Paschae, 2-a Misericordiae, 3-a Jubilate, 4-a Cantate, 5-a Rogationis, 6-a Exaudi i oznaczały się podług tych nazw literami C, M, J, C, R, E aż do Zielonych Świątek i po każdej niedzieli, która feria. A po Świątkach liczyły się porządkiem niedziele i dalej, jak święta różne następowały.“

Kalenica, grzbiet czyli strop strzechy. Ta atoli zachodzi różnica między stropem a kalenicą, że pierwszy oznacza najwyższe miejsce pod strzechą czyli wewnątrz, a kalenica — grzbiet zewnętrzny na dachu, robiony z perzu lub słomy targanej, dla lepszego złączenia snopków bokowych, i przyciskany koźlinami z kołów. Linde i Karłowicz wywodzą ten wyraz od kału czyli gliny, którą miano grzbiety strzech oblepiać. Co do nas, to takich strzech już nigdzie nie napotkaliśmy, ale za to znaleźliśmy ślady, że grzbiety wałów grodziskowych (czyli ich kalenice) oblepiano gliną dla nadania im stromości. Nie należy także zapominać, że kalenica mogła być nazywana kolenicą, jako szereg koźlin z kołów.

Kaleta. Po arabsku złupić lub zedrzeć korę z drzewa lub skórę ze zwierza, zowie się charat, a stąd mieszek skórzany na pieniądze po arabsku charita. Turcy przejęli ten wyraz, dając sakwie skórzanej nazwę chalita lub kalta, a Polacy od Turków, tworząc wyraz kaleta, kaletka. Kaletnikiem zwano „miesznika, tasznika,“ t. j. rzemieślnika, wyrabiającego kalety (Słownik Mącz. z r. 1564). O „kaletnikach“ znajdujemy w Vol. leg. (t. III, f. 592). W pisarzach dawnych spotykamy: „kaletnik abo miechownik.“ W spisie rzeczy kr. Zygmunta Augusta znajdujemy kaletki.