i 15. wieku znane: »wzniesi swoje oczy wysprz«, biblja; cerk. wyspr’, wtem samem znaczeniu; jeden z kilku śladów pierwotnego iz- (‘z-’) u nas, bo wyspr’ jest tyle co *wŭ iz-pĭr, gdzie *izpĭr, ‘wylot’, od per, ‘latać’; złożenie -ŭi- daje zawsze y (por. zysk).
wyśmienity, dziś o ‘znakomitym’, pierwotnie o ‘wysokim’, bo urobione od rzeczownika *wyśmień, ‘wysokość’ (por. rus. nizmień, ‘nizkość’, do nizki); w 15. wieku wyśmienity znaczy jeszcze: ‘wysoki’. P. wysoki.
wyszczynić, ‘wystawić’: »rogi przez siano się wyszczyniły«, w Ezopie, »język, głowę (przez dziurę) wyszczyniać«, »łby z wody wyszczyniają«, »za uszy wyszczynione z onej skóry«, »wyszcznął głowę«; p. czyn.
wyszynka, ‘szabla staroświecka’, Potocki; czy nie wyrzynka? (p.).
wyza, wyzina r. 1500, rodzaj ‘jesiotra’, z niem. Hausen, dawne huso; czes. wyz(a), słowień. wiza.
wyzuć, wyzuty, r. 1532 wyzuwadlnia i wyzuwalnia, zamiast zuwadlnia; p. uć, zuć; wyzunąć, 1595 r. (»aż się wyzunie z klatki«)?; »wyzuty ze czci i wiary«, przeniesione na znaczenie moralne; materjalnego już niemal nie używamy, mówimy raczej »zdiąć buty«, niż wyzuć, zuć się.
wyżeł, stąd i wyga (jak laga do laski; »poufałość« to językowa), u wszystkich Słowian tejże postaci i tegoż znaczenia (jest i pożyczka węg., vizsla); wyga o ‘psie starym’, już u Reja częste. Wyżeł pozornie od wyg- (jak kozieł, orzeł), od wy-ć (por. strug od stru-).
wzdręga, czasem (1594 r.) wzdręka, nazwa rybki; d wsunięte, pień rąg-?
wziąć, złożone z przyimka wz- i jąć (p.); dziś coraz częściej wziąść, jakby z przyimka należało do pnia (wedle padnę-paść, kradnę-kraść: weznę - wziąść); wezmę; coraz częściej weznę, zapisane już w 16. wieku, niby wedle innych czasowników na -ąć, jak giąć, gnę (weźnie panuje niemal ogólnie); zachowało jedyne pierwotną odmianę czasownika jąć, co w czasie teraźniejszym we złożeniach brzmiał -ĭmę: otĭmę, wŭz-ĭmę; między z-m półgłoska miękka u nas »stwardniała«, lecz Ruś ma jeszcze pierwotne woźmu; wzięty (na słowo, t. j. ‘słynny’); wzięcie (‘maniery’); wziątek (rus. wziatka, wziatocznik, ‘kubaniarz’); w dalszych złożeniach: powziąć, powzięcie; zawziąć się na kogo, zawzięty, zawziętość. Częstotliwego *wzimać ani *wzejmywać niema, zastępuje je brać, jak i durativum (trwałe): biorę—wezmę—zabieram.
wznak, dziś tylko na wznak, na znak, »leżenie wznaczne« (na grzbiecie), Mączyński; »położysz je wznak«, psałterz florjański (opak, puławski); ludowe wznacki. Prasłowiańskie; cerk. wŭznak, itd.
wznieć, zawznieć, ‘brzmieć’, p. *zwnieć.
wzór, ‘okaz, typ’, ‘deseń’; wzorek; wzorzysty; wzorowy, wzorować; »wzorki zbierać z kogo«, już w 16. wieku, o ‘ośmieszaniu lub nicowaniu osoby’ (przeniesione od pań, wybierających wzorki u sąsiadek, aby je naśladować); znaczy: ‘to, na co się wziera’, p. źrzeć i *zór; cerk. wzor, czes. wzor, ‘model’. Drugie, zupełnie odmienne, dziś nieznane wzór, w 16. i 17. wieku, wzoranie, ‘oranina’, od orać (p.): »z swoich dwor-
