czyna’; stąd wzięte rus. powod); przewód (‘conductus’, stąd »przewodnia niedziela«); przewodnik, przewodniczyć; obwód (i ‘powiat’, późne słowo; pierwotne obód, p.); zawód (zawieść się na kim; zawód i ‘ubieganie się’, zawodnik, współzawodniczyć); zawodzić nad kim, ‘biadać’; dalej wódz i wódca, przywódca, dowódca, wództwo, wodzowstwo; -woda w słowie wojewoda, co ma być tłumaczeniem z niem. herizogo, ależ niem. ziehen nie jest ‘wieść’; takie złożenie jednak bywa istotnie niecałkiem w duchu słowiańskim, coby się raczej wojnikiem objawiał; województwo. Tu i podwoda, uciążliwy obowiązek dostarczania podwód, ‘wozów’, podwodzenia niemi zapasów wszelakich’; wodze, ‘cugle’, z *wodja, rus. wozża. Złożenie wodzirej, już w 15. wieku. Por. prowadzić. Obce (ruskie): prowodyr. Prasłowo; cerk. woditi, wożdą, wożd’, ‘wódz’, powod, ‘wodze, cugle’, proważdati, ‘prowadzać’; lit. wadyti i wadżioti, ‘wodzić’ (ale waduoti, ‘wywodzić wykupnem’), wadas, ‘wódz’ (ale i ‘poręka, zastaw’), pawadas, ‘wódz’, iwada, ‘wodociąg’.
wój, przestarzałe, ‘żołnierz’; wojak (Piekarski 1650 r. twierdzi, że słowo z Czech przybyło), wojaczka, wojacki; przymiotnik *wojski, nieznany w języku, ocalał we dwu rzeczownikach: wojski (i podwojski), ‘tribunus’, ‘urzędnik ziemski, czuwający na zamku-grodzie nad spokojem ziemskim w czasie wojny’; rzeczownik żeński: wojska (domyślne: czeta, siła, lub coś podobnego), zbiorowe, jak np. Polska, wyłącznie używane w 14. i 15. wieku: »wojskę (w biblji woyska, mylnie napisane) jego wrzucił w morze«, w psałterzu, tak samo w biblji: »książęta wszej wojski«, »zabił wojskę«, »przykaże swym wojskam«, »wojska niebieska tobie się kłaniają« (zamiast »kłania«, dawnym trybem). Od 16. wieku u nas, jak u Czechów i Rusi, odmieniono rodzaj na nijaki: wojsko; tylko Serbowie zostali przy żeńskiej wojsce (albo dawniej u nas wojszcze, jak: Polszcze). Stąd wojskowy, wojskowość. Inne prastare urobienie: cerk. woin, stąd wojnik na Bałkanie od 9. wieku; stąd i wojna, wojeński (dziś tylko wojenny): »plon wojeński«, »w mocy wojeńskiej«, biblja; złożone: wojewoda, por. niem. herizogo, Herzog (ale to nie tłumaczenie z niem.; p. wodzić); wojować i złożenia (od-, wy-, zawojować), wojownik, wojowniczy. Prasłowo; cerk. woj, woin, ‘żołnierz’, wojnik, ‘wojewoda’, wojna, wojewati, wojska. Pień wei-, ‘prześladować, gonić’; lit. wyti, pawyti, wajoti, ‘doganiać’, pawijys, ‘droga, gony’; awest. wajaiti, ‘goni’, wītar-, ‘goniciel’, wjāna-, ‘ścigany’; ind. weti, ‘ściga’; grec. hiemai, ‘dążę’; łac. via, ‘gony, droga’ (stąd nasz wijatyk, »na drogę«); niem. Waid-mann, ‘myśliwy’. Pierwotne słowiańskie wi-ť, ‘zdobycz’ (cerk. wŭzwiť, ‘korzyść, zysk’, izwitije, ‘owoc’), p. zwyciężyć; w bułg. jest i nawija, ‘zwyciężam’ (»da nawijete diawolu«); cerkiewne po-wi-nąti, po-wi-nowati, ‘podbijać’, obinowati sę, ‘strachać się’ (ale rus. »biez obiniakow« poszło od owijania).
wój, zwój, oboje, powój, p. wić.
woje, p. oje.
wojłok, wojdłok u Reja (z mylnem d, jak w jedlca, polednia), ‘podkład pod siodło’; przez rus. wojłok, ‘pilśń’, z tatar. ojlik, ‘to, czem się nakrywa’.
wójt, wójcik, wójtowa, zbiorowe
