(r. 1500: »czber albo wanna«); z niem. Wanne, pierwotnie ‘opałka’, później wszelkie ‘naczynie’.
wantuch, wańtuch, ‘grube płótno', z niem. Wagentuch (wan- z Wagen, por. wanczos, jak -nal z Nagel); wantuchem obzywają i ‘brzuch’, i ‘obżartego’, wantra (toż) pomieszane z watra, p.(?).
wapanrok, w 15. i 16. wieku, z niem. Waffenrock, ‘suknia do zbroi’.
wapno, wapienny, wapnisty; prasłowiańskie, od wap, ‘farba’; cerk. powapiti, ‘obielić’; prus. woapis, ‘farba’, łotew. wapēt, ‘nakładać farbę’ (ale cerk. wapsati, ‘rużować’, z grec. baptō, ebapsa, ‘nakładam farbę’). Jak bagno (p.) od koloru nazwane, podobnie i od wapu, koloru, nazwa ‘łachy, moczaru’, cerk. wapa, słowień. wapa, ‘błoto’; zresztą po nazwach miejscowych, por. Waplewo. Ind. wāpī-, ‘staw’, przypadkowo tylko podobne.
war, warzyć, warzywo, nawara, p. wrzeć.
wara!, ‘baczność!’, już w 16. wieku ogólne, warować, warować się, ‘strzec się’, obwarowywać, ‘pilnować’, itd.; »pies waruje«; warowny (warownia); warowity; warunek (‘ubezpieczenie’), warunkowy, zawarować i zawarunkować; warta, wartować, warterz. Obok warować istnieje w 15. i 16. wieku wiarować; podobnie jak markować, z niem. merken, wedle miarki polskiej w miarkować przeszło, otrzymało i niem. warować wedle polskiej wiary swoje i, którego inni Słowianie nie znają. Słowo przejęli od Niemców wszyscy Słowianie i Romani (gwardja i garda, gwarancja, franc. gare, garer i garder, ‘chować’, nasza garderoba, i mnóstwo innych słów po całej Europie); goc. wars, ‘ostrożny’, niem. wahrnehmen (dawne wara neman), bewahren, Wahrung, warten, Wärter. Ludowe warować, ‘trwać’: »nie długo warowało«, z niem. währen, ‘trwać’. Cerk. warowati (sę), ‘strzec’, obarowati, ‘ochronić’, i tak na całym Bałkanie (u Słowieńców również obfite); na całym Zachodzie; tylko na Rusi właściwej brak go (małorus. od nas pożyczone); na Południu warati i o ‘oszustwie’ (od złożeń jak prěwariti, prěwara). W biblji obok siebie warować i wiarować: »grzecha się wiarować«, wiaruj się, i waruj się (czes. wari, warite); w psałterzu niema tego słowa. Por. dalej warunkowy, warowny, ‘rzetelny’; niewarunkowy, niewarowny (towar, moneta), ‘niepewny’. Do warta: wartownik itd. Od warować, ‘pilnować’: waruga (por. żegluga), termin flisowski (jak garuga i i.).
warcaby, warcabnica; z czes. wrhcáb, a to z niem. wurfzabel; zabel, dawne zabal, ‘deska do gry’, z łac. tabula, ‘deska’.
warch, ‘gniew’: »rurałowi już było warch na chłopięta«, t. j. ‘chłop gniewał się’; warchoł, ‘kłótnia, swar’, i ‘kłótnik’ (przyrostek jak w mozoł), warcholny, ‘niesforny’ (o bydle); warchotny i warchotliwy, ‘niespokojny’; warcholić się, ‘kłócić’, również wyłącznie polskie; pień wŭrch-, worch-, por. zawroch w 16. wieku, ‘rozruch’: »dla jakich zawruchów w sąsiedztwie«, Sejm r. 1563 (str. 338), nieraz u Bazylika 1570 r.; rus. zaworocha, zaworosznja, ‘niepokój’, białorus. poworochać, ‘rozruszać’, woroch, ‘trzask’; słowień. wrszeti, ‘huczeć, szumieć’. U innych i Słowian pień werch-, worch-, używa
