samem znaczeniu; przybrało -eta od wendeta.
tani, tanio, taniość, tanieć, potanieć, wyłącznie polskie.
taniec, (zamiast tańc, już r. 1500), tańcować (dziś tańczyć); tan, tanek (zmyślone w 16. wieku, już u Reja, tak jakby -iec w taniec było naszą końcówką); tancerz, tancerka; »w tancszulu bawiąc«, Potocki; tancmistrz; tanecznik, tanecznica (ale w 15. wieku taniecznica o ‘sali do tańczenia’); z niem. Tanz, co i do Romanów przeszło (franc. danse, i t. d.).
tantonić się, o ogniu, ‘pałać’; ale tantny, ‘co tyle może, zdoła’, z łac. tantus, ‘tak wielki’.
tapczan, ‘ława, prycza’, od 16. wieku; jest i tarczan.
tapeta, tapetowy, tapeciarz, tapicer, nowe pożyczki z niem. Tapete, franc. tapissier, z łac. tapes, włos. tap(p)eto.
taplać, taplać się, ‘chlapać’, p. topić (tonąć).
taraban, ‘wielki bęben’, wytarabanić się; z rus. baraban, ze Wschodu; por. czes. taraba, o ‘niezgrabnym’.
tarachnąć, ‘hrymnąć, palnąć’; tarach, ‘wykrot’; por. rus. torochnut’ (trachnut’), ‘palnąć’, »wytaraszczit’ głaza« (‘wytrzeszczyć oczy’), małorus. potorochtity, ‘dudnić’.
tarać, tarzać się, tarlać się, do tor- od trzeć (p.).
taradajka, w przeróżnych postaciach: taradejka, taratatka; ‘wóz, bryczka’; ‘kapota’; ‘grzechotka’.
tarakan, ‘karaczan’, ‘karaluch’, ‘szwab’ (owad); z ruskiego. Por. karaczan.
taran, ‘przyrząd do tłuczenia murów’; jest również na całej Rusi (czy od nas ?); pierwotnie znaczy uderzenie’: »baran lwu dawał tarany«, w Ezopie«; od tarać, p. (jak skokany do skok).
tarant, tarantowaty, u nas o maści koni i psów, u Czechów o ‘mieniącem się winie’, z niem. Tharant; tarand prastara nazwa ‘renifera’ (?).
tarapata, ‘hałas, frasunek, kłopot’; »to mu najbardziej serce tarapaci«, ‘gryzie’ (Potocki), chyba to samo co trapacić, trapecować, niem. Strapaze, strapazieren (?); ale r. 1552 utarapali: ‘obili’.
taras, w najrozmaitszych znaczeniach: ‘więzienie’ (»lepiej z lasu, niż z tarasu«); ‘blanki wału, wieży, dachu’, stąd tarasek, ‘daszek, zasłona’; ‘nasyp ziemny, wał’; zatarasować (drzwi); taraśnica, ‘działo tarasowe’; z łac. terracea, franc. terrasse, szczególniej o ‘nasypach ziemnych’; tu należy i teren (łac. terrēnum). Wszystko od łac. terra, ‘ziemia’.
tarchać, ‘gadać, przebąkiwać’, »tarchnęły wieści« (‘gruchnęły’), »tarchają o tem«, obok: tarkać, tarknąć, tarkot, tarkotać, terkotać (tyrkotać), o tem samem znaczeniu; z odmienną wokalizacją: turkot, turkotać, turkawka (i przestawione trukawka, krukawka, to samo co synogarlica, której nazwę przenieśliśmy na odmienny, obcy gatunek ‘gołębia’); u innych Słowian trk tylko o ‘biegu’ albo ‘trącaniu’: cerk. serb. trk, ‘bieg’, trczati, ‘biec’, nasze utarczka; czes. trk, rus. torknut’, ‘trącić, ruszyć’, serb. trkaljati, ‘toczyć’.
tarcza, tarcz, tarczowaty, tarczowy; węg. tarcsa, czes. tercz(e); wyraz europejski; franc. targe, włos. targa, niem. Tartsche, przez języki romańskie z dawnego niem. zarge, anglosas. targe.
targ, targować, targowisko, tar-
