swoboda, narzeczowe (ruskie) słoboda, ‘lgota, wola’; swobodny; oswobodzić; w 15. wieku świeboda, ‘obfitość, hojność’, świebodny (postać z ie tylko u nas, jak i znaczenie ‘hojności’); prasłowiańska nazwa ‘wolnego’ (swobod’ mąż nazywa Metody r. 885 następcę swego, Gorazda); odmiany znaczeń bywają i indziej, np. słowień. slobost, ‘ufność’, slobnost, ‘dostatek’. Urobione zbiorowym przyrostkiem -da (jak łagoda) od pnia swobo-, a ten przyrostkiem -b (-bh) od pnia swo-, p. swój; por. prus. subs, ‘sam, swój’, i nazwę niem. Schwabe (stare swābā, t. j. ‘wolni, swobodni’), u nas Szwab, oszwabić, ‘ocyganić’, w 16. wieku (r. 1544); szwaby przeniesiono miejscowo na owady: ‘tarakany, prusaki’.
swój, zaimek zwrotny dzierżawczy, jak mój, twój; prus. swajs; w licznych urobieniach, szczególniej dla nazw pokrewieństwa: staroniem. swein, ‘sługa’, nord. sveinn, ‘chłopiec’ (także nazwa osobowa), staroniem. ge-swīo, ‘mąż siostry’, dziś Geschwister; lit. swainē, ‘siostra żony’ lub ‘żona brata’, swainis, ‘mąż siostry’ lub ‘brat żony’. P. swak, swat, świekier, świeść, swoboda. Od swój: swojski, jak mojski, twojski; swoisty; oswoić, uswoić, przyswoić, itd.
swora, sworzeń, sworny, sworność, p. sfora, niesforny (Potocki sforzeń nigdy przez sw- nie pisze: »łamie się sforzeń i rozwora«, »sforniowym świdrem wierci«); również »sfora psów«, ale o ‘przyjaźni’, ‘małżeństwie’: swora, sworny, już częstsze; p. wrzeć; swora przeciw rozworze. Czeskie swor i swora tylko o ‘narzędziach’, ale sworný: ‘zgodny’.
Sybili; nazwa (od Sybilli) przeszła z ambony do ludu; tak (i siwiliją) nazywają i ‘mamuny’ (również z ambony znane), i ‘dziwożony’.
Sybir, Syberja, syberjak, sybirski, syberyjski, z rus. Sybir (rodz. żeńsk.); przezwane nie od siewierzy, ‘północy’, lecz od Sewerów, Sabirów, ludu na Wschodzie, za Donem, w 5. do 7. wieku nieraz wymienianego.
sycera, w 16. wieku, z biblji, o ‘napoju odurzającym’, z łac. grec. sikera, z hebr. szekar.
sygnet, ‘pierścionek - pieczątka’ (z herbem, na palcu; u Reja), por. włos. signatorio anello, franc. signet, z łac. signetum od signum, ‘znak’, od czego i sygnał i sygnatura, sygnarek, ‘dzwonek’, i sygnować, asygnacja, ale i żegnać (p.).
syk, syknąć, syczeć, sykać; prasłowiańskie; dźwiękonaśladowcze (dla takich słów -k prawidłowy przyrostek), por. wyżej sys pod suseł; oboczne sik (p.), sikora; czes. sykati, syczeti, ‘sykać’ i ‘sikać’, słowień. sikati, rus. sykat’ ‘syczeć’.
sylaba, sylabizować już r. 1558 (zamiast *sylabować, »składać litery«), dziś ludowe ślabizować i ślebizować; łac. syllaba, z grec. syllabē, dosłownie: ‘składanka’, z tymże przyimkiem sym- (sy-) co i w symbol, symfonia, symetrja, sympatja, itd.
syn, synowa, usynowić, synowski, synowiec; liczne zdrobnienia, synalek, i t. d. Tak samo wszędzie, prasłowo; pień na -u, jak wszelkie urobienia (z -ow-) dowodzą; lit. sūnus, ind. sūnu-, grec. hyios, od pnia sū-, ‘rodzić’ (ind. sūti-, ‘urodzenie’, sū-tu-, ‘ciąża’).
sypać, sypnąć, sypki, wysypka itd., p. suć.
sysać, p. ssać.
syty, sycić, nienasycony, sytny; dosyć z dosyci, skrócone dalej
