Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 545.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

sotanna, ‘płaszcz’ (właściwie ‘spodnica’).

sutek, sutki, ‘piersi’, w Ezopie i i.; »sutków nie ssiesz«; por. bułg. sucza, łotew. sukt, ‘ssać’; pień su-, indyj. sunoti, ‘wyciska’, grec. hyei, ‘deszcz pada’, niem. sou, ‘sok’. Ruskie sútki i sutki wcale odmienne, od tknąć.

sutułowaty, ‘krępy, przysadzisty’, ruskie, od sutuł, p. tuł.

suwałka, w 16. wieku, o ‘koszu i najeździe tatarskim’; od suwania?

swak, obok swojak (to ‘ziomek’; tamto ‘szwagier’, w 16. i 17. wieku, ale i ‘rywal’, Ezop, r. 1500); swaczyna i swacina, ‘uczta wstępna w przyjmowaniu do cechu’, czes. swaczina, o ‘podwieczorku’ wogóle; p. swój, por. łac. suus.

swar, swarzyć się, swarka, swarnia, swarliwy; prasłowiańskie; tak samo u wszystkich Słowian (oprócz Serbów); stąd nazwa głównego bożka, Swarożyca; zdrobniałe to z Swaróg, co urobione przyrostkiem -og (jak pirog, twarog, rarog), nazwa ‘ognia-kłótnika’ w kulcie, bo Ruś jeszcze w 12.—14. wieku wzywając ogień, Swarożyczem go zwała; u nas tylko w nazwach miejscowych: Swarożyno, Swaryszew, Swarzędz. Prasłowo; zestawiają z nazwą dla ‘ciężaru, trudu’: niem. schwer (dawne swāri, ‘przykry’), goc. swērs, ‘szanowny’, łac. sērius, ‘poważny’ (u nas: na serjo, ‘poważnie’); lit. swerti, ‘ważyć’, swarus, ‘ciężki’, swirti ‘przeważać’, swirtis, ‘wahadło u pompy’. Inni łączą swar z goc. swaran, niem. schwören, ‘przysięgać’, nord. and-svar, ‘odpowiedź’, łac. sermo, ‘mowa’; to trafniejsze.

swat, z swojat, p. swój, swacia, zbiorowe; swatać; zgrubiałe swach, swacha; swaszka; od czasownika: swaćba, ‘wesele’, pisane mylnie swadźba (jak proźba), a stąd swadźbić, ‘spółkować’ (16. wiek), swadziebny obok swadebny, ‘weselny’ (o pieśniach i t. d.). Małżeństwo łączyło, swoiło rody.

swawola (dwa słowa), a do niej stałem prawidłem nowy przymiotnik swowolny obok swawolny, swawolić, i swywolny, swywolić (od: swéj woli); swawolnik, swowoleństwo; czes. swéwole, swéwolný, to samo.

swąd, swędzić i swędzieć, nietylko o ‘dymie, smrodzie’ (»psim swędem«, ‘byle jak, marnie’), ale i o ‘świerzbie’ (»ręka mnie swędzi«), i o ‘plamie od ognia, rdzy’, swędra: »w swędrach« (»w sprosnościach«, w drugiem wydaniu Leopolity), »nie miał swędry albo zmarski«, »złość i brzydka swędra«; wkońcu przeniesione i na ‘sknery, żmigrosze’. To postać pierwotna, por. bez s-: więdnąć. Ale, jak częściej bywa, mieniają się nagłosowe sw- i sm-; więc już w cerk. tylko z m: prismęnąti (trzecia osoba »aorystu« prismęde), obok priswęnąti, osmąditi (‘wypalić piętno’), prismąditi, ‘wysuszyć (wywędzić)’; słowień. smōd, smōditi; serb. swud, smud, smuditi, ‘opalać’; czes. smoud i cmud, a nawet czmud, ‘swąd’ (por. nasze czmucić, o fajce, zamiast czmudzić), dalej czmucha, ‘swędra’, czmuch, ‘smród’. Por. niem. dawne swēdan, swëthan, ‘palić’, Schwende, ‘żdżar, wypalony las’. U innych Arjów nazwa ‘potu’: łotew. swīdēt, ‘pocić’, swiedri, ‘pot’, ind. swedate, sweda-, ‘pot’, grec. hidrōs, idiō, ‘pocę się’, łac. sudare, sūdor, ‘pot’, niem. swizzen (schwitzen).