suma, sumować, zsumować, sumka, sumarjusz; z łac. summa, ‘najwyższa (najniższa) liczba’, summare.
suma, suna, sunka (sunduk, całkiem ruskie, u Szymona Budnego), ‘worek, flasza (skórzane)’, z niem. Saum; stąd i czes. soumar, ‘furman’, u nas w Janczarze; ale u tegoż Janczara »sumarów abo koni«; na innem miejscu są »osły«: węgier. szamár, włos. somaro, grec. samari, albań. samar, ‘osieł’, wszystko od łac. sauma (z grec., sagma), ‘ciężar, pakunek’, saumarius, ‘zwierzę ciężarowe’.
sumienie, dawniej (jeszcze i w 19. wieku) sumnienie (np. zawsze tak u Słowackiego), obok sąmnienie, sampnienie w 15. wieku; sumienny, itd.; znaczy właściwie ‘wątpienie’ (cerk. sąmĭnĕti sę, ‘wątpić, obawiać się’; słowień. sumniti se, ‘podejrzywać’, sumnenje, sumnja, sumlja, sum, ‘podejrzenie’; serb. sumnja, ‘wątpliwość’); od są- i mnieć: ‘mniemać tak i siak’; su- polskie oboczne do są-, jak w sukrwica i i. Ale sumny, ‘smutny’, sumować, ‘smucić się’, późne (u Jeża i i.), z rus. sumnyj, sumowaty; por. słowień. sum, sumiti.
sumnice, sumniczki, ‘poziomki’, w 15. wieku (Stanko 1472 i i.); prasłowiańskie; serb. sunica, rus. sunika, i u nas sunica, sonica. Czy nie *są-nika, od niknąć (ku ziemi)?; por. ogólną nazwę poziemek.
sunąć i liczne złożenia, częstotliwe suwać (»nasuwa mi się myśl«); prasłowo; obok sunąć i suwać cerk. ma jeszcze i sowati, rus. sowat’ sia, zasowka, więc nasze zasuwka raczej zasówka; lit. szauti, ‘strzelać’ i ‘suwać’ (chleb do pieca), szuwis, ‘strzał’ (i przy tkaniu, ‘rzut’). Dalsze odpowiedniki wątpliwe. Stąd prasłowiańska nazwa ‘włóczni, spisy’, cerk. i na Bałkanie sulica, ale czes. su-dlice, więc nasza sulica (p.) może z Rusi; zna ją tylko 16. wiek.
supeł, supełek, ‘węzeł’, »mazowiecka« postać słowa, p. szypłać (szyp).
surdut, z franc. surtout, późna pożyczka, z końcowem (naszem) -t, jak w filut, kajet.
surma, suremka, surmacz, z tur. surna, rodzaj ‘puzanu’ (u innych Słowian surna i surla, ‘piszczałka’); od nas do Czechów, z m.
surnat, ‘szminka’, w 17. wieku, z rus. serb. surma, ‘antymon’, surik (toż), ze Wschodu.
surowy, surowość, surowizna, surowiec, wyjątkowo serowy z syrowy; obie postaci prasłowiańskie: cerk. syr, ‘mokry’, rus. syraja ziemla, syriet’, ‘wilgotnieć’, czes. syrý; cerk. surow (o człowieku, rus. surowyj, z przestawką Suworow); por. nazwę seru (p.). Na Litwie tylko o ‘słonem’ i o ‘serze’, suras, suris; w niem. i o ‘surowem drzewie’, szwedz. sur ved, ‘drzewo surowe’; staroniem, sūrougi, o ‘ciekących oczach’, zresztą sauer, ‘kwaśny’.
sus, p. szus.
suseł, ‘krzeczek’; prasłowiańskie; u Czechów sysel (stąd niem. Zeisel-maus pożyczone); nazwa kilku drobnych szczepów słowiańskich nad Łabą i nad Drawą; u nas, jak i krzeczek, na ‘pijaków’ przenoszone: »pije jak suseł«, prawdopodobnie od wysysania (rus. suslit’, ‘pić’, susło, ‘braha’), chociaż w istocie zwierzątko, jak i krzeczek (skrzeczek), od pisku przezwane: cerk. sysati, ‘syczeć’, u nas sys, nazwa ‘orła’ (u Cygańskiego 1584 r.), jak krzeczot lub rarog od dźwięku; por. niem. sausen, dawne sūsōn, ‘huczeć’.
sutana księża, sutanna; z włos.
