sinów’); ind. śaśa-, ‘zając’, od maści ‘szarej’, łac. canus i cascus, ‘siwy’, niem. Hase, ‘zając’, dawne hasan, ‘siwy’.
sotnia, sotnik, ruskie, zamiast setnia; p. sto.
sowa, sowi, sowieć, osowiały (por. zasępiony, od sępa), »zadąć sówkę«, ‘osowieć’; sowię; prasłowo; u wszystkich Słowian tak samo; w lit. i dalszych brak pewnych odpowiedników.
sowity, ‘podwójny’ (poseł, poczet), »sowity płaszcz« w psałterzu, łac. ‘diplois’ (‘złożony we dwoje’), »sowisty płaszcz«, r. 1500; ‘obfity’; sowicie, ‘suto’; urobione od sować, p. sunąć.
Sowizdrzał, i bez wsuniętego d: Sowiźrzał, urobione wedle dawnego nasięzdrzał do niem. Eulenspiegel, którego szelmowskie »historje«, wydane r. 1515, przełożono z niemieckiego około r. 1535. Tłumacz pierwotny Sownociardłkiem go przezwał, ale już w następnem wydaniu, przed r. 1547, to przydługie imię lepiej Sowizdrzał zastąpił, gdy Czesi tylko Enszpigla znają (franc. espiègle z Eulenspiegla na ‘łotra’ przeszedł, niby jak u nas; Francuzi jeszcze przed nami przetłumaczyli sobie zbiorek niemiecki). Gbur dolnoniemiecki (postać historyczna z 14. wieku?) przyjął się u nas znakomicie; na tym pniu wybujała w 17. wieku osobna odrośl literacka, sowizdrzalska.
spacer, spacerować, zamiast spacjer (jak oficer zamiast oficjer); jest i spacyr; u Reja jeszcze całkiem z łacińska: »spaciatum chodzić«, ‘na spacer’, spacjować; my to zastąpili słowem niemieckiem (spazieren). Od łac. spatium, ‘wolny przestwór’ (stąd i spacjować, ‘rozstawiać czcionki w druku’), od tegoż pnia co i nasze spiech (p.).
spać, spię, spisz, i śpię, śpisz; śpiący, spiączka (z mylnem cz zamiast c, jak w gorączka itp.); niewyspany; sypiać, przesypiać się; przespanka; sypialnia i spalnia; spioch i spiuch; usnąć i sen (p. sen). Prasłowo; u wszystkich Słowian tak samo; w lit. tylko owo urobienie na -n, sapnas, ‘sen’; ind. swapati i supjate, ‘spi’, swāpajati, ‘usypia (kogo)’, łac. sopire (to samo), anglosas. swefan i nord. sofa, ‘spać’, anglosas. swebban i nord. söfa, ‘uśpić’, ‘zabić’. W 16. i 17. wieku spik tłumaczy ‘chorobliwą śpiączkę’.
spazm(y), z łac. spasmus, z grec. spasmos od spaō, ‘ciągnę, rwę’.
spąd, ‘korzec’; w wieku 16. częste, później zapomniane; prasłowiańskie (por. miejscowość Spandau pod Berlinem); z odmienną wokalizacją (on i ou), lit. spauda, ‘prasa’, spáusti (imię Spausta), ‘uciskać’, spūdas, ‘ciężar’, spūdēti, ‘silić się’, spudinti, ‘zemknąć’; grec. speudō, ‘spieszę’, spudē, ‘gorliwość’ (stąd lwowscy ruscy spudei, ‘studenci’, w 16. wieku). Cerk. spąd, serb. spud, czes. spoud, ‘korzec’.
specjał, od 17. wieku; Knapjusz to przez osóbki (osobnie) oddaje; z łac. specialis, ‘osobliwszy’, od species, ‘gatunek’ (właściwie ‘okaz’). Tu i spekuły (łac. speculum, niem. Spiegel stąd), i spekulacja, spekulant; łac. o ‘patrzeniu’ (inspicere; inspektor itd.), ‘badaniu’ (introspekcja itd.).
spencer, spencerek, ‘bluza’, od nazwy lorda Spencera; podobnie hawelok od nazwy jenerała angielskiego.
speza, ‘wydatek’, przestarzałe; z włos. spesa z łacińskiego expensa,
