rajfur, ‘stręczyciel’, rajfurka, przezwani od rajenia, narajania, p. rada; »rozporaić czeladkę«, Twardowski 1637 r.
rajtar, z niem. Reiter, ‘dragon’, ale i ‘opryszek’; rajtarka (16. wiek), ’kurtka’ (por. katanka), ale i ‘rozwolnienie’, albo ‘zimnica, febra’; rajtarski (koń). Natomiast późne pożyczki: rajtszula, ‘szkoła jazdy’ i rajtuzy (niem. Reithosen, ‘spodnie do konnej jazdy’).
rak, prasłowiańskie (od nas przejęli i Prusowie, rakis), raczki (»raczki upiec«, ‘rumienić się’); raczkować, »raczkiem (na raczku) łazić«, ‘pełzać na czworakach’, ale »rakiem (lub na raku) się wlec«, o ‘powolnym, żółwim kroku’; od żarłoczności: »racy by się tego nie jęli« (t.j. ‘ani rak by tego nie ruszył’); żartobliwie: białe raczki, ‘jajka’, z »mazowiecką« odmianą a w e: białe recki; rakowy (np. zupa); rakówki, »oczy rakowe«, ‘kamyczki wapniste w żołądku raka’. Jest przestawka, por. litew. erkē, ‘kleszcz’.
rakarz, ‘oprawca, hycel’, rakarski, z niem. Racker (tegoż znaczenia).
Rakusy, ‘Austrja’, rakuski, Rakuszanie, od 14. wieku, szczególniej w 16 w. używane, z czeskiego Rakousy, a to od nazwy zamku dolno-austrjackiego Rakous (Rötz).
rama, ramka, ramiarz i ramkarz, obramować, z niem. ram, Rahmen; por. rzemiosło.
ramię, w 16. wieku ramiono, ramiączko, ramienny, naramiennik, ramieniowy; prasłowo; tak samo u innych Słowian; przestawione z ārm-: indyj. īrma-, ‘ramię’, łac. armus, niem. Arm, prus. irmo; w cerk. jest jeszcze pierwotne ramo; ramię, ze pniem -en, to, zdaje się, nowszy, słowiański nabytek, obcy innym językom.
ramota, z hramota, h w nagłosie odpadło już w 16. wieku (por. ruby zamiast hruby, rumak zamiast hromak); mało- i białoruskie hramota (rus. gramota), z grec. grammata, ‘pismo’; oznacza bądź ‘dokument, akt’ (»Złota hramota« na Ukrainie 1863 r.), bądź ‘pisaninę’ wogóle, i w tem lekceważącem znaczeniu używa się nie dopiero od Ramot Wilkońskiego 1845 r.: już Potocki »chaldejską ramotą« wyśmiewa astrologów; ruskie ramoty i ryże (zamiast ryzy!) u Lwowianina Zimorowica.
rana, ranić, ranny, prasłowiańskie; tak samo u wszystkich Słowian; znaczy jednak (szczególniej w cerk. i czes.) i ‘udar’, ‘plaga’; wobec braku słowa w litewszczyźnie dla domysłów pole najszersze; por. ronić(?); ind. wrana-, ‘rana’(?).
rankor, ‘gniew’, z łac. rancor (rancidus, o ‘smaku jełkim’; pochodzenie nieznane); przytacza się dla mnóstwa narzeczowych odmianek: lamkor, jankor lub jankur, (h)ankur, inkurka; może i andryczyć tu należy; samo rankor (por. franc. rancune) jest u Zimorowica i i.
rano, ranny, ale w biblji i u Leopolity rany: »ranego czasu«, »rane owce« (»rana zorza«, u Potockiego); zaranie, pozaranek; prasłowiańskie; w 15. wieku częste postaci z e: »ot zarenku« nawet w biblji, nie mówiąc o mazowieckich tekstach; jest i zarań i wzarań, w biblji i indziej (jak nazajutrz lub odwieczerz), a od tego wyszło mylne: do rania, z rania, zamiast »do rana«, »z rana«; zestawiają z lit. ri-tas, ‘ra-no’; pień rai-, ra-, i ri-.
