tak, że cerk. pronoriw i pronyriw ‘złego’, ‘djabła’, oznacza, i stąd nazwa Neurów, ‘nurów’, ‘złych’, co się w wilkołaków odmieniali, jak Herodot opowiada, bo na cały szczep przeniesiono nazwę od kilku czarowników. Pień nyr-, nur-, dowodzi, że Słowianie w szczelinach, nurach skalnych chętnie mieszkali (pieczary kijowskie!), i stąd cerkiewne nazwy: nura, ‘drzwi’, nyriszte, ‘mieszkanie’, nyr, ‘wieża’ (w głębi ziemi, nie nad nią!); nurta (dziś tylko nurt rzeki) jeszcze w 17. wieku o ‘lochu, wydrążeniu’: »w samej nurcie jaskini zamkniony«, »gdzie dziura w skale wykopana, w nurtę go wpuścili«. Pomijam nazwy zwierząt kryjących się po norach (norzyca, stąd niem. Nörz pożyczone, prus. narice) i wszelakich ptaków ‘nurzających się’ (‘colymbus’). Z innych języków aryjskich przytaczają tu tylko niem. naro, ‘ciasny’, Narbe, ‘blizna’, szwedzkie nōr, ‘cieśnina’. P. pandrowie. Ponury, ‘ten, co nurkiem chodzi, głowy, oczu nie podnosi’, wkońcu ‘posępny’, ale brak u nas owego odcienia złośliwości, silnego w cerk. i na Rusi, gdzie pronyra, pronyriti, i o ‘oszuście’, nyrit’ ‘smucić się’, a nyrjat’ ‘lżyć’. Nyr i na Węgrzech.
nos, nosaty, nosal (i nochal, zwykłe zgrubienie, p. Moskwa); nosacizna (choroba bydła); nosowy, nosówka; nosoróg i nosorożec. P. nozdrza. Prasłowo; lit. (z długą samogłoską) nosis, ind. nāse, łaciń. nārēs i nāsus; z krótką, jak u nas, niem. Nase. U wszystkich Słowian to samo i tak samo; o długości i krótkości tego -o- stanowiła niegdyś odmiana.
nostrzeg, roślina ‘melilotus’, w postaci najrozmaitszej: nocstrzeg (najczęściej w dawnych tekstach), nostrzek, nozdrzyk, nostrzyk, nawet narszczek; i ‘hesperis’ tak nazywają, nocstrzeg, nostrzeg, niby że oba kwiaty nocą silniej pachną, nocy strzegą (?).
nota i (z stałym przechodem obcego o w ó) nóta, wkońcu nuta, nucić, »komu w notę trefić«, ‘dogodzić’ (u muzykalnego Reja); o pozostało w kilkozgłoskowych, albo i we dwuzgłoskowych, gdy się nie spolszczyły, np. banknot, nota, notatka, notować, notarjusz (w narzeczach zniekształcany coraz inaczej, natareusz itd.); jest nawet notes, wedle Notizbuch sfabrykowane, i notesik do tego; wszystko z łac. nota, od tego samego pnia co i nomen, ‘imię’; znaczenie pierwotne: ‘znak’ (a więc i pisemny, i muzyczny; notarius pierwotnie ‘stenograf, pisarz’; stąd i notacja itd.); od nomen: nominalny, nominat, nominacja, itd.
Noteć, rzeka, Noteś w 16. i 17. w., dalej Notsi, wymawiane Noci (niem. Netze); to ć dostało się i do mianownika: Noteć, co wyrugował dawniejsze: Noci, nad Nocią itd., i niemożliwe Noteci, Notecią narzucił; nazwa i wsi, z której wypływa (jak Wisła); pień nieznany, por. nać (?). W Prusiech Nat-angia, ziemica, i kilka innych nazw z nat-.
nowy; nów, nowia; nowina; nowak, nowotny (nowicjusz); nowość; wznowić i wznawiać; nowowiernicy; nowożenia w psałterzu itd., dziś tylko nowożeniec; nowożytny; nowosiedliny r. 1510. Prasłowo; lit. naujas (naujokas = nowak), ind. nawa-, łac. novus, jedyne grec. neos zachowało pierwotną samogłoskę, co u Słowian i i. przed w w o się odmieniła, goc. niujis, niem. neu, celt.
