bywały małe moszny, ‘pęcherze’, dla przechowywania drobiazgu, monet rzymskich, paciorków. To wszystko pranazwy. Ale jeszcze przy końcu doby prasłowiańskiej wnikają obce, z przedmiotami samemi, a więc misa, bludo, kocieł, kadź, beczka, konew, wębor(ek), bednia, niecki(?), kbeł, kub(ek), łagiew, korczag (wszystkie u wszystkich Słowian jeszcze); nie wspominamy co później sami, albo z Czechami razem, zewsząd przejmywaliśmy. Przedsłowiańskich nazw tu bardzo niewiele: litewskie kibiras (cebr) wymieniliśmy; dalej maiszas, ‘wór’ (miech), a może i makas, ‘woreczek’, makszna, ‘pochwa’ (moszna?); jaszcze, u nas drewniane, może z greckiem askos, ‘miech’, pokrewne, ale bliższe jest niem. asch, ask, również drewniane.
nać, ‘liście’, ‘łodygi’, »nać ziemniaczana«; ogólnie słowiańskie; łączą z nią prus. notis, lit. not(e)re, ‘pokrzywa’.
nader, pełniejsze nadert wyjątkowo w 16. wieku (r. 1564); dziś przysłówek, jak nawet, i również dwa słowa; czeskie drt, ‘trociny, opiłki’, drtki, ‘okruchy’, drtiti, ‘kruszyć’; na dert (może to i pożyczka?) znaczy więc ‘do cna’, potem ‘nadto’. Ale w tytule naderspan jest pomylone węgier. nádor.
nadragi, ‘spodnie’, w 16. i 17. wieku, z węg. nadrág, a to z bałkańskiego nadragy (cerk. i i.), od dziergać, z wokalizacją o, więc dorg- (p. droga).
nadwerężyć i nadwyrężyć, postaci późniejsze, gdzie wszystko tumani: i y, i ę, i ż; poprawnie brzmi ta późna ruska pożyczka (17. wiek) nadweredzić, rus. powierediť, od wiered, ‘wrzód’, niby ‘okaleczyć’; postaci poprawne sięgają w wiek 18.: »choć ich muszki trochę nadweredziły«, »z nadweredzeniem zdrowia«, jeszcze r. 1716: »ogniem kościoł nadweredzony«; ale już Okolski 1639 r.: »prochów nadwerędza«; »jeśliś nadwerędział zębów«; wtórna nosówka właśnie przed dz, sz, najrychlej się zjawia, por. między, mięszać, mięszkać.
nadziak, ‘czekan’, nadżak bałkański, z tur. nadżak.
nadzieja, beznadziejny, przestarzałe nadziewać się, ‘spodziewać się’; było i nadzież (jak kradzież), »nadzieżny koń« u Kochanowskiego, ‘pewny’, »czas nienadzieżnej (‘nienadzianej, niespodziewanej’) potrzeby« u Reja, co rusyzmów nie zna wcale; p. dziać.
nagi, nagość, nagota, nagus, obnażyć; prasłowo; lit. nuogas (jeśli to nie pożyczka), nuogata, ‘nagota’, ind. nagna-, łac. nūdus (z *nogedhos), goc. nagaths, niem. nackt.
nagły, znagła, naglić, przynaglać, prasłowiańskie; na Rusi o ‘zuchwałym’; przyrostek -ł od nagi?
nagroda, mylnie nadgroda (por. pochlebiać i podchlebiać), nagrodzić, wynagrodzenie; tylko u nas nabrało znaczenia ‘daru-zapłaty’ (rus. nagrada, małorus. nahoroda, są polonizmy). Jak w »bez ogródek« (t. zn. ‘wprost’, ‘bez obsłonek’) oddaliło się znaczenie od grodzenia, grodzy, podobnie i tu: nagrodzić znaczyło ‘nawalić grodzy’, ‘obaloną grodzę nastawić’, a więc ‘odszkodować, powetować, zadosyć uczynić’ (i na tym stopniu pozostało czeskie náhrada, głównie dla ‘zastępstwa’, niem. ‘Ersatz’); stąd u nas w 16. wieku i ‘dar-zapłata’ (por. podobny rozwój znaczeniowy słowa zapłata).
nahaj, nahajka, ‘kańczuk tatar-
