wyciśnięty’, z niem. Most, z łaciń. mustum, co u innych Słowian z półgłoską (w cerk., na Bałkanie, ale i u Czechów, mest, mstu, obok ich moszt); nasze, łuż., słowień. moszcz odmieniło niemieckie -st (jak w proboszcz, p.).
moszna, moszenka, ‘torba’ (i u strojów, jądr); prasłowo, urobione przyrostkiem -ĭna (jak grzywna) od jakiegoś moch; litew. makis, ‘torba’ (prus. dantimaks, ‘dziąsła’), makszna i maksztis, ‘pochwa’; niem. narzeczowe mosche, ‘kosz zawieszany’ (?). Obok moszna u niektórych Słowian mosznia; por. rus. mochor, mochry u Reja, dla ‘frędzlów’.
mot, motek, motać, ‘nawijać’, motowidło (nici); ale i »motać, matać rzeczą«, stąd matacz, matactwo; p. mieść i matać.
motłoch, to samo co mietlica, od tegoż pnia; ‘zielsko’ (co się we zboże miece, co niem mota, wikła), jeszcze w 16. wieku, ale już wtedy (u Bielskiego, Wujka i i.) na ‘podły gmin, hałastrę’ przeniesione. Tylko polskie (w ruskiem pożyczki); ale podobne, chociaż z r, czes. motrcha, ‘gmatwanina’, modrchati i motrchati, ‘gmatwać’.
motowąz, motowiąz, motouz, motuz, motuzek, złożone z mot (motek, p. wyżej) i wiąz albo wąz, dla ‘powrozu, sznuru’; rus. motowjaz, czes. motouz, serb. matuzica (!) u cepów, słowień. mot(w)oz.
motyka, urobione do mot-, jak włodyka do włod-; prasłowo; to samo znaczy odosobnione zupełnie ang. mattoc, ale to podobieństwo przypadkowe: nie wynieśli go Anglosasi w 4. wieku z sąsiedztwa słowiańskiego do Anglji, ani tem mniej Słowianie go od nich przejęli. U wszystkich Słowian tak samo.
motyl, pierwotnie, jak motylica, choroba owiec (czes. motolice i motylice) dowodzi, ‘robak wywołujący tę chorobę’ (na całym Bałkanie metil ‘robak’; u nas, Czechów, Rusi: ‘motyl’). Najpiękniejszy owad nosi przeważnie najbrzydsze nazwy: od miotu - ‘kału’, z którego się niby lęgnie (cerk. motyła, ‘łajno’); od ‘wiedźm’ (bo one w motyle się odmieniają, por. rus. baboczka, ‘motyl’, w Panu Tadeuszu babka; por. u Greków psychē, ‘dusza’ i ‘motyl’), kradnących w postaci motylej nabiał (niem. Schmetterling, ‘motyl’, od kradzieży śmietany, p., przezwany; ang. butterfly, niem. Buttervogel), i t. d. U Słowian nazwy wieszczycy, wiedźmy, nawet wilkołaka(!) dla ‘motyla’ lub ‘ćmy’ między ludem ogólne; inne złożone z pir, ‘ptak’ (p. nietoperz). Dawne i ludowe z twardem e, ę: metelica u W. Potockiego, mętel, mętelek, mętyl, mytel; mętelica, po całej Polsce, nieporozumieniem urosło.
mowa, mówić, mówca, mowny, mownica; przemawiać; odmowa, przymówka, zamówiony; p. niemowlę. Prasłowiańskie, ale tylko u nas i u Czechów powszednie dla ‘mowy’. W 14. a i w 15. wieku mołwa, mołwić (po psałterzach); cerk. młwa, o ‘burzliwym gwarze’; u nas z *mŭlwa, *mełwa, powstało; u Czechów, z ich przestawką; mluwiti; na Rusi ocalało moł z mołwit w przytaczaniu cudzych słów. Brak go w litewszczyźnie. I inne słowa przechodzą od ‘gwaru, wrzasku’, do spokojnego ‘mówienia’; por. goworit’.
mózg, mózgowy, mózgowiec, mózgownica, móżdżek (np. cielęcy); prasłowo; prus. muzgeno (lit. smagenes ma być przestawką z mazg-),
