Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 347.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

cić; mętny; smętny, smętek; bałamąt; kałamęcić; mątew, mątewka, Mątwy; oboczna postać z u: smucić, smutny, smutek; bałamut. Prasłowo; pień ment-, z wokalizacją o: mąt- (albo, w krótkiej zgłosce, męt-); tylko ten u nas bogato zastąpiony, gdy pień mięt- u innych Słowian również obfity: por. rus. mjatioż, ‘bunt’, mjatiel, ‘zawierucha śnieżna’, w smjatku, o ‘jajecznicy’, czes. mietież i matenice, ‘wikłanina’, maten, ‘zawikłany’. Litew menturis, ‘mątewka’, mente, ‘kopystka’ i ‘łopatka (w krzyżach)’, mentałas, ‘mieszanina’, męsti (męcziu), ‘mieszać’; ind. manthati, ‘miesza’, manthā-, ‘mątewka’, niem. Mandel i Mandelholz, o ‘walcu drewnianym’. W językach słowiańskich przeniesiono mącenie od płynów (»w odmęcie ryby łowią«, przysłowie stałe) na umysłowość: »zamącenie pogody umysłu«, smętek i smutek (przeniesione po narzeczach nawet na ‘siłę nieczystą’); ale smutek, smutny, prapolskie, nie ruskie ani czeskie, obok smętny. Tak samo wszędzie: cerk. mąt, mątĭn, mątiti; rus. smuta (smutnoje wriemja około r. 1610); serb. mutnja (jak nasza bałamutnia).

mgła, mglisty, mgławy; mgławica; narzeczowe gma, ze mga; prasłowo; litew. migła, ‘mgła’, grec. o-michlē, ind. mih-, o ‘deszczu’ i ‘mgle’ (por. nasze mżyć, o deszczu), z inną wokalizacją megha-, ‘chmura’. U wszystkich Słowian tak samo: cerk. mĭgła, serb. magla, czes. mhla i mlha.

mgnąć, mgnienie, »w okamgnieniu« (w 15. i 16. wieku stale »w ocemgnieniu«, przez t. zw. atrakcję rzeczownika ku przyimkowi; dalej, z niezrozumienia: »w ocymnieniu« i t. p. po narzeczach); częstotliwe migać (oczyma); od ‘przymrużania’ prze chód ku ‘śnieniu’ (p. mżyć); na Litwie tylko w tem znaczeniu, pochodnem: migti, ‘usnąć’, prus. en-miguns, ‘zasnął’, a w wokalizacji z oi prus. maigun, lit. miegas, ‘sen’, miegmi, ‘śpię’; w innych językach z k miasto g: łac. micare, ‘migać się’ (o świetle itp.). Tak samo u wszystkich Słowian: cerk. pomidzati oczima, rus. mig, u Łużyczan k: mikać, mik, mikot. Mika z łaciny.

miał, miałki (‘płytki’ i ‘drobny’); miałcza, miel, mielizna, miałkość (i o dowcipie); nie rozróżniam miału, ‘prochu’, od mieli, ‘płytkości’, i dlatego nie łączę miału z mełciem. Lit. mailius, ‘ryba drobna’ (rus. mieluzga to samo, bo »w miałkiej rzece ryba drobna«), łotew. mailite, ‘kiełb’. Cerk. měł, ‘wapno’, i mělŭk, ‘mały’, ‘płytki’; rus. mieł, ‘kreda’, miełkij, ‘drobny’.

miana, od-, za-, wymiana; mienić, mieniać; mieniący się i mieniony (o maści); przemiany, ‘metamorfozy’; zmiennik, zmienniczy, o ‘zdradzie’. Lit. mainas, atmaina, ‘odmiana’, mainyti, ‘mieniać’, łac. com-munis (goc. ga-mains, niem. gemein, p. gmin) i mūnus, ‘dar’ (stale na »wymianie« polegający). Od pnia mei-, p. minąć. Tak samo u wszystkich Słowian: cerk. měna, i t. d.

miano, ‘imię’, mianować (por. niem. ernennen w obu znaczeniach) i zamianować, mianowicie (wyliczając), mianownik (mianowacz u Kłosa roku 1537, przy liczeniu i przypadkowaniu); wzmianka, w 16. wieku wzminka; mienić, nadmienić, wymienić, itd. Prasłowo, brak go w lit.; powtarza się w niem. meinen, Meinung; zupełnie odrębne