niem. Malder, górnoniem. Malter, ‘miara zbożowa’ (pierwotnie ‘to, co dla jednego młynarz od razu mełł’, mahlen), ‘miara’ wogóle, »Malder eine Zahl Käse« (‘liczba serków’, może piętnaście); małdratami (z łac.) nazywano i ‘spy dziesięcinowe’.
Małgorzata z Margaretha, z stałem rozpodobnieniem r-r w l-r, jak w kamlarz, ludwisarz, molderz, mularz; w 16. wieku popłacała i Małgorzęta, Małgorzata (-ęta wedle nazw jak Wierzbięta); »hetman od Małgorzaty« (‘bez piątej klepki’, od upałów letnich, bo jej święto 15. lipca); liczne skrócenia, Małgosia i i.; łac. margarita, greckie margaritēs, ‘perła’, co samo ze Wschodu pochodzi, chociaż źródło nieznane; margierytka(!), ‘stokroć’, w Balladynie, z francuskiego.
małmazja, skrócone mazia (szyderstwo z chłopa: »dobra bysiu mazia«, co ją drogo opłacił, pijąc jak wodę), ulubione w 15. i 16. wieku ‘wina greckie’, z Malwazji (jest to peloponeska czyli morejska Monembasia), głównie na Lwów sprowadzane; ale wliczano tu i wina hiszpańskie (seki, alikanty, madery, malagi), i włoskie gotowane (rywułę); małmazję u nas z małwazji zniekształcono.
małpa, małpi, małpować, małpeczka, małpiarz, w 15. i 16. wieku (u Biernata) małpierz dla samca (wedle innych nazw samców na -r, -rz: kocur i kocirz, itd.); od nas na Ruś przeszło (i do Czechów, u nich mało używane); z niem. złożenia Maul-affe, t. j. Affe (‘małpa’) z rozwartym pyskiem (Maul); samo Affe, nieznanego pochodzenia, przejęli w średnich wiekach Czesi jako *opa (istnieje tylko dalsze urobienie, opica, znane od nich u nas w 15. wieku); Ruś i Bałkan przezywają ‘małpę’ wyrazami turecko-perskiemi, obiezjana (lit. bezdżionē) i majmun(a).
mały, malec, maleńki, maleństwo, maluta w malutki i maluczki, już w psałterzu, maluchny, maluśki, maciutki, maciupki; mało, malem (narzędnik, wedle dawnej odmiany zaimkowej, jak ciem od ten), omal i niemal, skrócone z omale i niemale (miejscowniki, jak źle), »bez mała«, pomału (pomaleńku; stąd niem. pomadich, o ‘powolnym’); małko, jak u Serbów, stąd niemałczyca w psałterzu puławskim; małość. Litwinom obce. Nagłosowe s- odpadło, jak w grec. mēlon, ‘owca’; zachowali je Niemcy w schmal (goc. smalista, ‘najmniejszy’), schmälern (‘umalić, umniejszyć’), Schmaltier. Liczne złożenia: małomówny, małomiejski, małowiarkowie (16. wiek), małodobry (‘kat’, 16. wiek, eufemizm), małoufny (16. wiek), małoletni. Czasownik umalić (dziś umniejszyć, bo mniejszy uchodzi za wyższy stopień do mały). Tak samo u wszystkich Słowian.
małż, ‘ślimak’, małżowina, ‘skorupa’; u Stanka r. 1472 małż »ostryga« (ta z łac. ostrea); brak mu s- nagłosowego, ocalałego w tekście z 16. wieku: »smałżowe skorupy«, por. białoruskie smouż; u Bułgarów również już bez s-, melczo(w) i melczew, a stąd (nie przeciwnie!) rumuń. melc(iu), ‘ślimak’.
małżeński, małżeństwo, małżonek, małżonka, małżonkowie; u Czechów z przestawką manżel, manżelský, a od nich i u nas w 15. i 16. wieku manżel, manżenka, mążeństwo i mażeństwo (po słownikach szczególniej), z naiwnem wplataniem męża. Słowo złożone; pier-
