Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 329.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

tockiego: »przyjąłem za hajduka na łogosz Węgrzyna«, »niedźwiedzie u ludzi na łogoszach stawać będą«, »hajduk skacze na łogosz z łogosza«, »stoją na łogoszu hajducy«, łogoszowy pachołek«.

łój, łoisty, łojowy, łojówka; »wyłoić skórę« (o ‘cięgach’); łojek, ‘bielidło, maść'; od li-, p. lać; por. lit. iłajai, ‘glina’, at-łajis, ‘odpływ’. P. słój. Prasłowo; tak samo u wszystkich Słowian, począwszy od cerk. łoj; łoj znaczy u nich nieraz i ‘miejsca zatopione, zalane’.

łokać, łoczę, ‘łeptać, chlać, żłopać’; »grzechy jako wodę łoczesz«, jeszcze u Wujka, potem zapomniane; od tego połok, ‘obżerca’; protestanci szydzili z katolików, że w zapusty obchodzą św. Połoka; dalej: obłok, obłoczca, a z tego: obłojca (jak ojca z oćca, kojca z koćca), ‘obżarty’ i ‘opiły’; do tego: obłojstwo, ‘obżarstwo’, obłojnie, ‘chciwie’; ułokany, ‘opiły’. Lit. łak-ti, o ‘(ch)łeptaniu (psa i kota)’. Z tem stoi we związku aryjska nazwa ‘kałuży, błota’, ‘jeziora’: cerk. łoky, serb. bułg. lokwa, łaciń. lacus, ‘jezioro’, celt. loch (to samo), grec. lakkos, ‘cysterna’, niem. Lache (stąd wzięta nasza pożyczka: łacha, ‘odnoga rzeki’; »rzeka w łachy się rozchodzi«); por. czes. lok, ‘łyk’, lokacz, ‘opój’ (nasze łokactwo), lokácz, ‘kałuża’, ‘głębia w stawie’. Pień ten sam co we łkać, łykać, Łek (‘moczar’), łekno. Od wrażenia słuchowego przy ł(y)kaniu i przy szłapaniu po mokradli; łekno zwie się u Serbów lokwań. Łokać prasłowiańskie; cerk. łokati, łoczą, rus. łokat’ (łok(o)tat’, ‘paplać’), serb. krwolok, ‘krwopijca’, czes. lokati i lákati, ‘łykać’. Pień więc podwójny, z e, o, i z ŭ, y, jeśli łykać i łokać jedno. P. łałok.

łokieć, łokciowy; Łoktek, Łokietka (odmiana pierwotna; później Łokietek, wedle Łokietka, jak we wszelkich podobnych: piesek, zamiast psek: pieska; bochenek, zamiast bochnek: bochenka); przyrostek jak w kikieć, wiecheć. Południowosłowiańskie, cerk. lakŭt’, serb. lakat, wobec rus. łokot’, czes. loket, dowodzi przestawki z pierwotnego *olkŭt’, por. litew. olektis, ‘łokieć (miara)’, alkunē, ‘łokieć ręki’, prus. alkunis (to samo), a woltis, woaltis, o ‘mierze’ i ‘ręce’, z *ōlktis. Słowo aryjskie: grec. ōlos i ōlenē, łac. ulna, goc. aleina, niem. Elle.

łoktusza, ‘płachta, chusta’, dziś zapomniane, w 16. wieku jeszcze częste (u Reja i i.), poprzez czeskie loktusze albo wprost z niem. Lacktuch (Lacken, ‘płachta’, i Tuch, ‘płótno’, chociaż teksty niemieckie tego złożenia nie zapisały). Pożyczka prastara, czego dowodzi sz wobec niem. -ch, por. rzesza z Reich; w nowszych pożyczkach (wantuch, lajtuch) pozostaje Tuch niezmienione.

łom; łomić, dziś wyparte przez łamać, łamię (zam. łamam); kamieniołom; łomny, ułomny; łomikamień (roślina, ‘saxifraga’); łomot, łomotać i łomotnąć; łominos, ‘clematis’ (jej owoce łamią się łatwo), nasza nazwa (r. 1472) przeszła na Ruś, chociaż ją Rzączyński r. 1745 jako ruską oznacza; łomikamień tłumaczy nazwę łacińską, później łamikamień i rozbikamień; inne złożenia: wyłom, przełom, złom; częste w nazwach miejscowych, Łomnica, Kostołom itd. Prasłowo, lem: lom: lam; stopień jego najniższy w lit., prus. i łotew. limti, ‘złamać się’; lem-, p. lemiesz, por. lit. lemti, ‘wyznaczyć coś’, łoma, ‘cel’, ‘los’;