Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 325.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

dziś łapię, łap!; łapnąć; obłapić, obłapiać, dawniej ‘szczerze uściskać’, dziś tylko w nieprzyzwoitem znaczeniu; ułapić; łapacz, łapaczka i łapka (na myszy); złożenia: łapigrosz, łapikufel (czy i łapserdak?); łapczywy z urobieniami; tak samo u wszystkich Słowian (czes. lapka, ‘zbój’); a jest i inne lapati, lap(o)tati, o ‘paplaniu’, lap(a), ‘pysk’; ale rus. łapouchij zamiast kłapouchy.

łapeć, łapcie, ‘kurpie, łyczane obuwie’ (rus. łapotniki, ‘Kurpie’, w Kronice); przyrostek jak w nogieć, łokieć; lit. łopas, ‘łata’, łopyti, ‘łatać’, bo i u Serbów i na Rusi łapot’ ‘szmaty i łaty’ oznacza; grec. lōpē, ‘pokrycie’, lepos i lopos, ‘kora, łupa’, lepō, ‘obłupiam’.

łasić się, ‘przymilać’; stąd nazwa zwierzęcia łasicy, łaski, co przed kotem dziatwę i domowych bawiła a łatwo ugłaskać się dawała; dalej nazwa łaski w znaczeniu ‘łaskawości’ i t. p., z licznemi urobieniami: łaskawy, łaskawca, łaskliwy, łaskawić, ułaskawić, łaskanie w psałterzach (»obiata«, r. 1532), łaskować; lit. łoksznus (niby z *lāsknus), ‘serdeczny’(?). Nazwa i łasicy i łaski (rus. łaskowyj, ‘łaskawy’) powtarza się tak samo u wszystkich Słowian. Por. łagoda.

łaskotać, łaskotki, łaskotliwy, łasktać, p. łechtać, łesktać.

łasy, łasować, łasowny, łasić się na co, ‘łakomić się’, zestawiają z łac. las-civus, ‘swawolny’, niem. Lus-t, grec. zdwojone li-lai-omai (z *li-las-iomai) ‘pożądam’; słowo polskie i ruskie, ale jest w cerk. i łaskrd i łaskosrd, rus. łaskosierdyj, złożone, o ‘łasym, pożądliwym’; łasy może: ‘ten, co zobie’, lit. lesti, ‘zobać’, apy-lasa, ‘wybór’, niem. lesen, wybierać, czytać’ (?).

łaszt, nazwa ‘miary’ (liczba korców, u flisu), z niem. Last od laden, dawne hladan (skąd i lada), nasze kładę.

łat-, ‘chwytać’, w najogólniejszem, najpierwotniejszem znaczeniu; pień bardzo rozrosły: łatnica i łacnica, ‘sieć do łowienia ryb’, średniowieczne; łatwy i łacwi, łacny, ‘co się da uchwycić’, z licznemi urobieniami: łatwić, ułatwić, załatwić, łatwość; łacność, łacnić, łacnie, łacniuczki i łacniuchny = łatwiuchny (u Czechów dziś láce ‘taniość’, gdy nasze łacno tylko ‘łatwo, rychło, skoro’, znaczy; serb. laće, ‘darmo’); dalej łata, łatać, łaciarz (u Czechów látka i na ‘materję’, ‘treść’ przeszło); nakoniec łatew, cerk. łatka, ‘naczynie’, u nas w obu psałterzach: »łatka nadziei (3. przyp.) mojej«; narzeczowe łatuszka (gliniana, na mleko). Znaczenie pierwotne ocalało w serb. i słowień. latiti, laćati, ‘chwytać, brać’; dalszych odpowiedników pewnych niema. P. łotok. Złożone: łatwowierny itd. Powtarza się u wszystkich Słowian, ale nie tak licznie, jak u nas.

łatr, ‘sążeń’ (u Paska i i.), z niem. (Klafter) Lafter. Por. klofta.

łaty (u dachu), łacić, ‘pokrywać dach’, »wieżę łacić«, ‘krokwić’ z niem. Latte; dawne pożyczki dają ła- z la-, nowe zachowały la-, stąd ta różnica między lada a łata; tak samo z łaciną (p.).

ława, ławka (2. przyp. liczby mn. ławk, 16. wiek), ławeczka, ławica, ławnik (wedle niem. Schöffenstuhl, o ‘sądzie miejskim, ławniczym’). Lit. łowa, łotew. lawa, ‘prycza’, wydaje się pożyczką (chociaż temu przeczą); niem. (północne, duńskie itd.) , lo, loo, laave, ‘gumno’; przytaczają dalej ind. lu-, ‘ciąć’, lū-nas,od-