Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 319.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

polsko-łacińskich w 13. wieku: Litwa, przemienione później na Litua, lituanicus), z domowej Lietuwa (stąd Lietuwninkas, ‘Litwin’, lietuwiszkas, ‘litewski’), od tegoż pnia co i nasza nazwa lata (lać-, od deszczów?). Powtarza się widocznie w nazwie Łotwy, Łotyszów: Latwiejis, i Letgoły (gałas, ‘koniec, kraj’, jak Zemgallen, ‘nizowie’). Utożsamiają nazwę Litwy z łac. litus, ‘wybrzeże’, ale Litwa właśnie nad morzem nie siedziała, stroniła od niego zawzięcie. I nazwa Bałtyku bynajmniej nie litewska (niby od bałtas, ‘biały’), lecz sztuczna, przez Adama Bremeńskiego około r. 1070 wytworzona (z łac. Baltia, Plinjuszowego). Nazwa Prusów nie pierwotna, Ptolemeusz jej nie zna, chociaż szczepy pruskie (Golędź i Sudowię) wyraźnie wymienia, nadana widocznie później jedynemu szczepowi litewskiemu, co od morza nie stronił.

lity, ‘ulany’, »lite żelazo, złoto«; »pas złotolity«, ‘przetykany nićmi złotemi’; stąd licina, ‘bałwan ulany’, ‘modła’; jednolity, ‘szczery, czysty’ (jak w czeskiem). P. lać.

lizać, liżę, więc liżyobrazek, o ‘świętoszku’, lizun i lizuś, wylizywać, liznąć, lizawka, lizanka (dla zwierza). Lit. lieżiu i łaiżyti, ‘lizać’ (lieżuwis, ‘język’, wedle tego odmieniono z inzuwis!), ind. lihati, ‘liże’, grec. leichō, łaciń. lingo, itd. U wszystkich Słowian tak samo: cerk. lizati, liżą, rus. lizun, itd.

loch, loszek, lochowaty, lochować, z niem. Loch, słowa jednego i tego samego z Luke (stąd nasza luka).

locha, ‘świnia’, lochać się.

lód, lodowy, lodny, lodowaty, lodownia, lodówka, lodowacieć; Lednica w nazwach miejscowych (Lednicki); przenosimy, jak Czesi, i na cukier (lodowaty, ‘kandyz’). Powtarza się w litew. ledas. Tak samo u wszystkich Słowian, tylko Ruś wedle lon, lna mylnie lod, lda odmienia, ldina, ‘kra’. Nazwa leden nieraz dla ‘stycznia’.

lokaj, lokajski, od 16. wieku znane, węg. tak samo; z niem. Lakai z języków romańskich, a tu z arabs. ‘pachołku’; nasze o zamiast a, jak w komin itp.

lokować, ulokować, lokacja, lokat (‘zastępca nauczyciela’, ‘najęty’), kollokacja, lokal, lokalny, lokator itd., z łac. locus.

lon, lonek, ‘kołek w osi’, z niem. Lahn. Inne lon, w lonhar, lonher, lonar, lunar, ‘urzędnik miejski’, z niem. Lohnherr od prasłowa Lohn (ang. loan), tegoż pochodzenia co i Lehn (lenno), i leihen (lichwa).

los, losować, losownik i lośnik, losowy, z niem. Loos, co już w 14. wieku (por. oba psałterze) zastąpiło słowiańskie żrebij i wróżę (jeszcze w psałterzu puławskim obok losu zachowaną); niem. prasłowo z hlot-, ‘rzucać’, od czego i włos. lotto (franc. lot, ‘udział’), i loterja (z końca 15. w. znana w dolnych Niemczech).

lot, lotun(e)k, lotować, ‘procent, czynsz’, stałe w 15. wieku (»ponebant taxam alias lotowali«, »censum alias lot«), znane po miastach i w 16. wieku; z łac. lotus (franc. lot), z niem. Loos (p. los), skąd i nazwa loterji, lotto.

lotka, ‘śrót’, z niem. (Ge)löthe od Loth, ‘ołów’; u nas i f wsadzano: loftka, lofka, co myłka; niem. Loth, ‘ołów’, z celt. (iryj. luaithe, itd), jak i niektóre inne niem. słowa.

loża, włos. loggia, franc. loge; romańskie słowa pochodzą z niem. louba, Laube, z czem u nas niejedno