Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 314.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

lepak, ‘zaś’, ‘przeciwnie’, i ‘znowu’; w biblji częste jeszcze, w 16. wieku zamiera zupełnie; złożone z le, ‘tylko’, i pak, ‘zaś’; nasze własne złożenie, Czech ma samo pak.

lepiej, najlepiej, lepszy, najlepszy (dziś nasze stopnie wyższe do dobrze, dobry), polepszyć się; »pierwszy lepszy«; lepsza, rzeczownikowo, niby »lepsza rzecz« (»iść z kim o lepszą«, ‘zawodniczyć z nim’; »co lepsza«); rozrodziło się bujniej u innych Słowian. Pień pierwotny *łojpo-, ten sam co w lep, bo ‘co przystaje (przylepia się)’, jest ‘stosowne’, a dalej i ‘dobre’; Litwa nie zna tej przenośni. Lepszość, lepszeć, przestarzałe.

lepietać, zamiast lepiotać (wedle lepiecę), ‘paplać’, a od języka kłapiącego przeniesione i na nogę plątającą się w pantoflu; u innych Słowian używane i o ‘motylu’, zwanym od tego i le(p)tir(?); stąd może i cerk. nazwa ‘drogiej, cienkiej(?) materji’, leptug; obok lepetati w tem samem znaczeniu i lebetati. Czy wszystko nie od klepania wyszło?

lerka, ‘skowronek’, z niem. Lerche; ale ponieważ niem. Lärche ‘modrzew’ znaczy, narzeczowo i u nas ‘modrzew’ lerką zowią; lecz niem. prasłowo Lerche a pożyczka Lärche (z łac. larix) są sobie zupełnie obce.

lesz, ‘skóra miękko wyprawiona’, ogólne w 16. wieku, »leszowy woreczek« (‘zamszowy’), leszownik, ‘białoskórnik’; z niem. Lösch.

leszcz, ryba ‘abramis’, w 16. wieku (u Falimirza) kleszcz, ale i w rus. z samem l, leszcz (co z łotew. estońskiem leste nic nie ma spólnego); por. podobną różnicę przy nazwie lipień.

leszczotki (leszczoty), ‘drewienka, deseczki’, ‘kleszczyki’; k (od kleszczy) odpadło, jak w słowie poprzedniem.

leszczyna, leszczynka, p. laska.

leść, lści; lściwy, lściwość, powszednie w 14. i 15. wieku dla ‘zdrady’, ‘obłudy’, już w 16. w. wychodzi zupełnie z użycia, nawet z języka kościelnego, gdzie się najdłużej chowało, np. przelścić, lścią w dekalogach rymowanych; ocalało u innych Słowian: rus. prielstit’, ‘złudzić’, prielestnyj, ‘uroczy’; uchodzi powszechnie za pożyczkę z goc. lists, ‘chytrość’, dla znaczenia: tylko w językach niemieckich przeniesiono bowiem pień (ten sam co w lecha, p.) na umysłowość (lehren); Litwie zupełnie to obce. Ocalało w imieniu Lstek, Lestka, z czego Lestek, Leszek, u Piastów.

letarg, letargowy i letargiczny, z grec. lēthargos, ‘śpiączka’, od lēthē, ‘zapomnienie’, ‘ukrycie’, skąd i nazwa bogini nocnej, Latony.

letki, letkiewicz, letko(ść), p. lekki.

letra, narzeczowo i ladra (Potocki w Wojnie Chocimskiej), ‘drabina’, w liczbie mnogiej szczególniej ‘wóz drabiniasty’; z niem. Leiter, od pnia hli- (grec. klinō, łac. cli-, itd.), o wszelkiej ‘pochyłości’; -ter jest przyrostek.

lew, lwi, lwica (lwiczyca), lwięta. Jak nazwę wielbłąda (p.), tak i lwa przejęli Słowianie od Gotów, co je od Greków mają: leōn (łac. leo); dla nazwy osobowej pozostała Ruś przy Lwie (Lwów), my łacińską mamy. Nazwa grecka sama niepewnego pochodzenia. Gocka nazwa nie dochowała się wprawdzie w naszych zabytkach gockich, zato niem. Löwe, co jednak swą samogłoską trudność sprawia. Ponieważ w baj-