szenina, kwaśnieć; kwaso- w złożeniach nowych: kwasoród itd.; odmiana pierwotna do kys-, p. kisnąć, jak kwap do kyp-, kwak do kyk- (i z y, t. j. z długiego ū; wa jakby z aw przestawione, niby *kaws-, obok kūs-, kŭs-). Prasłowo; tak samo u wszystkich Słowian; kwas (o ‘cieście’ i ‘napoju’) przygotowywano do uczt, łuż. kwas ‘gody, wesele’; stąd pożyczyli Niemcy Quas, ‘uczta’, quasen, ‘godować, hulać’. P. kisnąć, kiszka, ‘kwaśne mleko’; łac. caseus, ‘ser’, z *kwātso-, ‘skipiałe’, prakryckie czāsi, ‘serwatka’.
kwatera, kwaterka, kwaterkowy, zakwaterować, kwatermistrz (np. sztabu generalnego), kwarta (‘miara płynów’; ‘czwarta część dochodu-podatku na utrzymanie wojska kwarcianego’); z łac. guartarius od quartus, ‘czwarty’; w 16. i 17. wieku »dawać (prosić) kwater«, ‘pardon’, z włos. dare (chiedere) quartiere (franc. quartier); r w Quartier wypuszczają i Niemcy, rozpodobniając zgłoski, ale w polskiem to samoistnie powstało; kwatera, ‘czwarta część miasta’ (por. firtelsleute w dawnych miastach polskich), i w językach romańskich przeszła z ‘dzielnicy’ na ‘mieszkanie’. Pomijam wszelkie kwarty, kwartety, zapiszę jeszcze dawną »myńcę«: kwartnik i kwartniczek, ‘półgroszek’ (= dwa drobne pieniążki).
kwef, kwew, ‘zasłona, welon’, u Potockiego liczba mnoga: kwy, dla rymu; kwefić; z franc. coiffe, ‘czepiec’, z łac. cuppa.
kwerela, ‘skarga’ i ‘roki’; kwerenda, ‘poszukiwanie’; z łac. querela i quaerenda. Ale kweres, ‘śledztwo’, ‘zatarg’, i z dodanem s: skweres, są dwa słowa łacińskie: quae res, ‘co za sprawa’, pisane razem (w 16. wieku jeszcze i oddzielnie, por. psikus, odkosza). Od łac. quaesta, quaestio, pochodzą kwest, ‘zysk’, kwesta, ‘jałmużna’ (kwestarz, ‘co po kweście chodzi’), i kwestja, ‘pytanie’.
kwękać, kwęczeć, ‘stękać’, dźwiękonaśladowcze; u Słowian południowych jest kwekati i kweczati, po polsku *kwiękać, a jest i takie istotnie; lit. kwankszti, ‘dyszeć’ (i szwankszti), niem. quängeln, ‘biadać’(?).
kwiat, zbiorowe kwiecie, kwietni (»niedziela kwietnia«); kwiatek i inne zdrobniałe; kwiecień (łżykwiatem słuszniej przezywany, dawniej i dziś po narzeczach); kwiecić (rozkwiecony), kwiaciarka (zamiast: kwieciarka), kwiecisty, kwieciany; pomijam przenośnie; kwiatek (‘dziewictwo’) i i. Prasłowiańskie; kw- nagłosowe ocalało na Zachodzie (czes. kwiet) i na Rusi Wielkiej wyjątkowo (po narzeczach); na Południu i Wschodzie przeszło to kw- przed ě w cw-; cerkiewne cwět, serb. cwijet, rus. cwiet. Kwiat jest to samo słowo co i świat (światło), kwiat ‘błyszczy, świeci się’; k- i s- mieniają się nieraz (kłaniać i słaniać się); należy zaś bezpośrednio do kwitnąć (p.).
kwiel, ‘wabik na ptaka’, kwilić, dawniej kwielić, o ‘cichym płaczu’, o ‘głosie ptaków’ (»kwieli abo szczebiece«, 1584 r.); dawniej i przechodnie: kwilić kogo (»nie kwil ubogiego«, Leopolita, ‘nie przywodź go do płaczu’), kwilić się, ‘lamentować’. Prasłowiańskie, rozszczepione jak kwiat lub gwiazda, bo na Zachodzie i poczęści na Wielkiej Rusi kw-: czes. kwiel, ‘lament’, i kwíliti, rus. kwieliť; na Wschodzie zaś i na całem Południu cwi-
