Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 300.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

kiaunē, prus. bez niego: kaune, łotew. caune; powtarza się (czyżby z niej powstało?) w staropers. nazwie ‘futra’, po grec. jako kaunakē zapisanej. Na Rusi kunami, ich futerkiem, opłacano pobory, więc kuny ‘pieniądze’; u nas »kuny« pobijały »lisów«, same ustępywały »sobolom« (o szlachcie w futrach odnośnych); »kuni darmoleg«, ‘kołnierz’.

kundys, kondys, »kondysia trąba«, kundel; jak węg. kondor od kudł przezwany, por. serb. kudrow, słowień. koder, ‘pudel’.

kunszt, kunsztować, ‘figlować’, kunszty, o ‘ogniach sztucznych’; także »psie kunszta«; »bez kunsztu mówić«, ‘poważnie’ lub ‘niepodstępnie’; kunsztarz, ‘żartowniś’, około r. 1500, »z kunsztu mi wyszło« u Reja (‘nie żart’); kunsztowny, kunsztmistrz (i dalsze urobienia); z niem. Kunst od können, ‘umieć’.

kupa, kupka, kupno (‘razem’), kupić, skupiać; aryjskie słowo; lit. kaupas, ‘kupa’, kaupti, kup(in)ti, ‘kupić’, staropers. kaufa, o ‘górach’, niem. Haufe. P. kuper. U wszystkich Słowian tak samo.

kupało, kupajło, kupernocka, p. kąpać.

kuper, ‘pośladek’; kuperek, kuprowy; kupro- w nazwach anatomicznych; pol. i rus., urobione przyrostkiem -r od kupy; oba (rus. kupr, kupier) różnią się co do półsamogłoski przed -r; lit. kupra, o ‘naroście’, ‘grzbiecie’, kaupra, ‘pagórek’.

kupia, ‘towar’; kupić, kupować, kupiec, kupiecki, kupiectwo, kupczyk, kupny, kupno, kupczyć; pokup, zakupno; kupieńcy, ‘niewolnicy’; liczne złożenia: wy-, pod-, przekupić. Prasłowiańska pożyczka od gockich kupców (rodzime słowo było *wienić, od wiano), taka sama u Finów i Prusów (zgoda więc zupełna, jak co do nazwy knędza-kuninga), goc. kaupōn, ‘kupczyć’ (niem. Kauf, kaufen), z łac. caupo, ‘kramarz i karczmarz wędrowny’ (bo tylko tacy do Niemców dochodzili), ‘winiarz’ właściwie, od cūpa, ‘kufa’.

kur, kurek (na kościele, u strzelby, u beczki), dawniej jedyna nazwa ‘koguta’: »kury piały«, kuropienie (nigdy inaczej; kogut wyjątkowo i późno zachodzi); kura; kurka; kurzę (kurze); kurak; kurczę; kurny (Kurnik, mylnie przez ó pisany); kurzy; Kurza stopa (albo noga), ‘wieża na Wawelu’; nawet ‘odciski, nagniotki’, »po staropolsku kurzemi okami (niem. Hühnerauge) zowią«, jak Czesi. W licznych nazwach roślin; ‘primula veris’ (‘pierwiosnek’) i ‘anagallis’: kuroślep, kurześlep lub kurzoślep, kurzymor, ponieważ »ostrząc wzrok, służyły za lekarstwo przeciw kurzej ślepocie« (przeciw ‘niedowidzeniu w zmierzchu’, co się tak samo nazywa). Za niem. Hahn (u strzelby, beczki itd.) kur(ek) poszedł; i Litwini ‘kurek u strzelby’ gaidis nazywają; od gaidis, ‘kogut’. Dziś kogut zupełnie kura zastąpił, ale w 15.—17. wieku tylko »w pirwe kury«, itp. U wielu Słowian kurac, kurec (jak i w niem. Hahn) ‘członek’ oznacza, u nas w 16. i 17. wieku kurze i kuś, kuśka. Nazwy dla ‘kurnika’: kurzeniec i kurzętnik. Wywód trudny wobec tego, że kur ze Wschodu (od Babilonu-Assyrji) przybył, Homer go jeszcze wcale nie zna, Grecy dopiero w 7. wieku przed Chr. go nazywają; tem dziwniejsze nadzwyczajne znaczenie, jakiego w obrzędach religijnych i przesądach nietylko na całym Wschodzie, ale u nas i na Litwie ten wieszcz dnia (i prze-