ciaż kark tu przy niczem. Pień kŭka zestawiają z łotew. ais kaukas niemt, ‘za czub chwycić’; w biblji: »ani strzyc krczicze«, »ogoli sobie kryczyczą«(!).
krzemień, krzemieniec (jak Kamieniec), krzemienny, krzemienisty, krzemyk, Krzemionki; krzemięzny, pisane i przez ż (por. lubiezny i lubieżny); krzemięzić się, ‘krzepić, silić się’; krzemyk od pierwotnego pierwszego przypadku: kremy, w czes. ocalało i pierwotne nagłosowe s-, skrzemen. Pień (s)krem- i (s)krom-, p. krom, o wszelakiem ‘cięciu, oderznięciu’, niem. Schramme, od ‘urznięcia’, starosas. scram-sahs, ‘miecz nożowy’; dawne Schram, ‘rozpadlina (skały)’, schramen, ‘rozcinać’; brak słowa na Litwie, jest łotew. krams, ‘krzemień’(?).
krzepić, krzepki, krzepnąć, skrzepnąć, skrzepły, okrzepnąć (‘umrzeć’, o żydzie i cyganie, tak już w 15. wieku: chrześcijanie umierają, żyd skrzepł, pies zdycha); z polskiego (co z włosk. crepare w żadnym związku) małorus. krepnuty. Pierwotny przymiotnik krēp jeszcze w cerk.; rus. kriepost’, i ‘twierdza’ i ‘twardzizna’ (‘dokument’, z tego krjepostnoj, o »zakabalonym« pańszczyźniaku). W słowac. krzepczyć znaczy ‘tańczyć’, krzepczy ‘tancerz’, stąd ta nazwa za Zygmunta Starego. Lit. kraipyti, ‘kręcić, zwijać się’, do kreipti (to samo).
krzesać, z dawnego krzosać, krzeszę, ‘dobywać iskry, ognia’, krzesiwo, krzesidło, ‘ogniwo’; »krzesać za kim«, ‘obstawać za nim’; krzosk(a), ‘skałka u strzelby’; brak w litew., więc niema i pewnych odpowiedników; znaczenie pierwotne: ‘uderzać, obijać’.
krzesić, wskrzeszać (z martwych), wskrzeszenie (i cerk. tak), z ē (długiem czy dyftongowem, gdy w krzosać e krótkie); cerk. krěs, o ‘odmianie czasu’, w serb. i słowień. krijes, krēs, ‘sobótki, kupało’, kresnica, ‘robaczek świętojański’, kresiti se, ‘błyszczeć’. Na Bałkanie jest i postać z półgłoską, cerk. wŭskrĭsnąti, serb. uskrsnuti, uskrs, ‘zmartwychwstanie’.
krzesło, jeszcze w 15. i 16. wieku krzasło, krzasłowaty (o drzewie krzywem, niewzrosłem), obok krzesłowaty (o jałowcu); krzesełko. Słowo istnieje tylko u nas, Czechów i na Rusi (małorus. krisło przemawia za ě), jest na całej Litwie (t. j. i u Prusów i Łotwy), kresłas, ale to mi pożyczką się zdaje, domowe byłoby krāse, co się z naszemi krosnami da porównać (ě byłoby nie z oi, lecz z ē).
krzta, krszta, krta, »ani krzty«, »do krzty«, krztyna, ‘odrobina’, kszyna, piszą i krsztyna; podobnie i krsztusić obok krztusić, a jest i krztań obok krtań; krztusić można łączyć z krtęczyć, tu i w krztaniu byłoby rz niepierwotnem, ale czyż i w krzta? Krztę porównałbym z lit. kri(n)tu, kristi, ‘upadać’, bo żeby w krcie wypadło ch z *krchty od krszyć, nie wydaje się prawdopodobnem; w serb. jest krt, ‘kruchy’, krtina, ‘kruche mięso’, z krcht (krchat, ‘okruch’), ale to dla nas niczego nie dowodzi.
krzyk, krzyczeć, krzyknąć, krzykać, krzykacz, krzykała, krzykliwy; pomijam złożenia z wy-, o-, na-, itd.; znamy tylko pień krik-, bez równoznacznego klik-, ogólnego w cerk., na Rusi całej (rus. klikať, kliczu, małorus. kłyczu) i na Bałkanie. Ale jeszcze na początku 15. wieku znaliśmy klicz, o ‘zawołaniu herbowem’
