czeniu (wiens kart, ‘jeden raz’). Jak raz od rzezania, ‘cięcia’ (por. franc. coup), tak i prasłow. kort od ‘cięcia’ poszło, lit. kertu, ‘tnę’, ind. kartati, ‘tnie’; pień skert-, kert-, od sker-, ker- (p. skóra), urobiony przez -t. Rzeczownik był niegdyś *kort = lit. kartas, a od niego cerk. tokrať, nasze kroć, nie forma przypadku jakiegoś, lecz twór nominalny, we złożeniach zwykły (o-pięć od pięty, itd.), więc sam nieodmienny (»do kroćset« itp.); formy: krocie, krociami, krociów, dowolne i późne.
krogulec, krogulaszek (w 16. w., u Reja i Cygańskiego), krogulczy; prasłowiańskie; u innych Słowian zakończone na -j: kraguj (por. wróbl); łuż. szkraholc; nazwany od skrzegotu; w polskiem o niepierwotne?
krój, kroić i złożenia z wy-, roz-, z- itd.; »kroić na co«; częstotliwe krajać, a do niego dorobiono krawać, jak stawać, dawać, do stajać, dajać, napawać do napajać; do tego krawać (a w podwójnem złożeniu wykrawywać) dorobiono krawiec i krawędź (p.); do krajać: krajczy i krajka (p. kraj); pień jest skri-, grec. krinō, ‘rozróżniam’, krisis (nasze kryzys), ‘stanowczy (krok, dział)’, łac. cerno (decrētum, nasz dekret i decernent), lit. skrijos i krijos, ‘kora’, ‘łubek’, łotew. krijat, ‘obdzierać skórę’. Do kraw- należy u nas i skrawek, skrawki, wykrawki.
krok, kroczyć, kroczek; krocz, o ‘chodzie końskim drobnym’ (»iść z kroczy, kroczą«); krocze i międzykrocze (anatomiczne); kroczysty, por. szłapisty, o koniu; częstotliwe wszelakich złożeń: przekraczać, wykraczać, okraczać; »na okracz«, okrakiem (‘z rozstawionemi nogami’); może i pokraka tu należy (o ‘dziwacznym chodzie’ pierwotnie?); dawniej (15. wiek) kraczaj (biblja, krok u Leopolity), obok jedynie oczekiwanego kroczaj (a z tego kroczej, przyrostek -ēj); jest i kraczoch, ‘włóczęga’. Tak samo na Południu i Rusi: cerk. dlgokrak, ‘długonóg’, bułg. serb. krak, ‘noga’, kraczati, ‘kroczyć’, kracza i kraka, ‘noga świńska, szynka’, rus. okorok, ‘szynka’; południowe kraczun, starorus. koroczun, do kroczyć (kracziti, korocziť), o ‘zimowem przesileniu nocy; nazwa świąt Bożego Narodzenia za chrześcijaństwa’ (stąd węg. karacsony, ‘Boże Narodzenie’, rumuń. craciun; na Rusi koroczun dziś w znaczeniu ‘koniec’: »priszoł jemu karaczun«, »zadať karaczuna«); lit. karka, ‘ramię, barki; szynka’. A więc pień kork; tymczasem u Czechów zamiast oczekiwanego *krak jest tylko krok, pokrok, ‘postęp’, kroczej, ‘krok’, tak samo u Serbów krok, krocziti, krokaj, a są i postaci z sz-, szkrok; cerk. okrocziti, ‘otoczyć’; niedosyć na tem, są w serb. i słowień. niesłychane skądinąd postaci z ora (jakby pomieszane z krok i krak?): korak, korakljaj, koracziti, ‘kroczyć’, słowień. korakati i koracati, a nawet rus. korjaka, ‘kroczysty’, koracziť sia, ‘odstępywać’, koraczki, ‘na czworakach’; zupełne więc zamieszanie, przyczem polszczyzna jeszcze najmniej od zwykłego porządku odstąpiła, więc dowolności owej nie tykamy dalej.
krokodyl, kokodryl, krokodyli, z łac., a to z greckiego krocodeilos, dosłownie: ‘na kamieniu (wylegająca się do słońca) jaszczurka’. Postaci chwiejne, jest i korkodyl itd.
krokos, krokosowy, ‘szafran polny’, krajowy (»nie udawaj ludziom za szafran krokosu«, r. 1600); jeden z rzadkich przykładów zachowanej
