zresztą pochodzenia (nie zlałyż się w słow. kopatí dwa różne słowa, np. grec. skaptō, ‘grzebię’, i koptō, ‘uderzam’). Pierwotne znaczenie było: ‘grzebać’ (nieraz wyłączne, np. w cerk., rus. kopat’ sia, ‘ryć się’ itp., bułg., itd.), czego i obce języki dowodzą, lit. kapoti, kapas (p. kopa), prus. enkopts, ‘pochowany (zakopany)’, grec, skaptō, skapetos, ‘łopata’, łac. scapula, ‘łopatka (człowieka)’. Liczne złożenia: wykopać, zakopać (Zakopianie w Zakopanem), dokopać się czego, podkopać (podkopy), przykopa (i z niemożliwą, a jednak częstą po narzeczach przestawką: krzypopa), okopać (okopy), skopać (kogo nogami), przekopać (przekop, słynny tatarski Perekop na Krymie). Liczne urobienia: kopalny i kopalnia z dalszemi: kopalniowy itd.; kopacz (rzadziej kopnik) i kopaczka, o ludziach i narzędziach (‘łopatka’); kopanica i kopanina (‘nowizna, karczowisko’, rzadko kopanik, np. w Köpenick pod Berlinem; i dla ‘płozów u sań’); kopań i kopanka, ‘niecka’ (rus. kopań, ‘dół wodny’, słowień. kopanja, ‘koryto’, u nas i nazwa osobowa, Kopania); czasownik kopsnąć, kopsać, ‘kopnąć’, »dać kopsa« (u innych Słowian, kopysati cerkiewne, ‘wykopywać’, — co do przyrostka por. kołysać; rus. koposziť, ‘ryć’, ‘guzdrać się’, koposzit’ sia, ‘roić się’). P. kopja, kopyto.
kopeć (kopcia), ‘sadza’, kopcieć (»lampa kopci«) i kopcić, okopciały; kopcić i o ‘paleniu fajki’ (kopcidym) i o ‘smrodzeniu’: »kopcić niebo daremnie«; kopciuch i, częstsze, kopciuszek (tłumaczy w bajce Cendrillon, Aschenbrödel). Pierwotne znaczenie nie ‘sadzy, osadu’, lecz ‘dymu’, ‘powiewu’, gdyż łączą je z lit. kwapas, ‘zapach’, kwepti, ‘tchnąć, dmuchać’; łotew. kwepes i ‘kopeć’ znaczy; łac. vapor (nasze waporować); grec. kapnos, ‘dym’, a więc bez w, jak i u Słowian; to w powtarzałoby się jednak w kwapiu (p.) i kwapić się, jak i w kipieć (p.); nawet kopno (p.) tu łączą.
koper, z niem. Kupfer, w 16. w. nierzadkie, dziś tylko w kopersztychu (Kupferstich, ‘miedzioryt’), i w koperwasie (z koperwaser, Kupferwasser, kuperwas, ‘siarczan’) dochowane; niem. nazwa z łac. cuprum. Obok koperwaser jest i kopruch w 16. w.; koprowiny, dla ‘miedzi’, ‘miedziaków’, ogólnie niegdyś używano; rus. kuporos, ‘koperwas’, z franc. couperose, łac. cupri rosa; łac. cuprum jest cyprium, ‘z wyspy Cypru’.
kopera (z kopyra), ‘zając’, ludowe (myśliwskie), powtarza się w narzeczowych: koperlić się, kopersać; kopertać, o ‘przewracaniu’ (kopertki, kopyrtki, ‘koziołki’), o ‘niespokojnem trącaniu i podobnych ruchach’; może stąd i koperczaki, ogólne w 18. w. (np. u Zabłockiego): »niech pan żywego koperczaka zacznie«, dziś (ale i dawniej) tylko o ‘zalotach’: »stroić, palić koperczaki do dziewczyny«; albo i koperdak, o ‘kobiecie strojnisi’.
koperta (nieraz i kowerta, jakby wedle franc. couvert), z włos. coperta, ‘pokrywka’ (łac. cooperta, cooperire, ‘pokrywać’), np. u zegarka, na łóżku, dziś o listach, zakopertować; »pod kopertą«, ‘pod adresem’, żywcem z francuskiego.
kopja, ‘spisa, lanca’, w innych językach słow. rodz. nijakiego (kopje), u nas wedle włóczni i su(d)licy odmieniona; służyła do »gonienia« (»drzewo gończe«), turnieju; ‘żoł-
