Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 244.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

w przysłowiu: »daleko kęsy zająca« dłużej zachowane; p. kąsać. Powszechne u Słowian; u Bułgarów, jak i u nas, w owej podwójnej postaci, z ą i u; służy i za nazwę ‘djabła’, np. Bułgarom.

kętnar(y), ‘legar, podkład pod beczką’, czes. kantnerz, z niem. Kanter (narzeczowe, śląskie, Kentner), a to z łac. cantherius (franc. chantier), dla wszelakiej ‘podstawy’.

ki, ‘jaki’, przymiotnik (cerkiewne kyj), od zaimka pytajnego k-, dziś niemal tylko w »ki djabeł« (jak u Rusi kyj bis, koj czort, czes. kého czerta), dawniej i w innych formach używane: »kie (‘jakie’) są jego winy?«, »po kiego licha«.

kibic, kibicować (przy kartach); ‘facet, kawaler’; z niem. Kiebitz, o ‘czajce, przykrzącej się, nieodstępnej’ (narzeczowe kiwutka, ‘czajka’, z dolnoniem. kiwit); czy rus. czibis, czibiez, również pożyczka z niem.? — przeczą temu zwykle.

kibić, dziś ‘stan, talja, figura’, w 17. wieku ‘pałąk, drewniana część łuku’: »miłości łuk, kibić, strzały«, »(odmienił Kupido) udatność w kibić, afekty w cięciwę«; »łuk kibitny« u Potockiego, ale już u niego i przenośnie: »znać naturę, znać kibić kondysią«; kibitny w 18. w. ‘smukły, gibki’; z rus. kibit’, ‘łuk’, kibita, ‘pałąk’, kibitka, ‘pałuba wozowa’, a dalej i ‘wózek lekki’ (stąd kibitki u Mickiewicza); rus. z tatar. kibit, ‘kram’.

kicać, kicnąć, wykrzyknik kic dla odganiania, dla skoku: »kic do wody!«; dźwiękonaśladowcze.

kichać, kichnąć; kichawka, kichawiec, o roślinach i proszkach, kichaczka; w 15. wieku kchnąć (czes. kszíti, cerk. kŭchnąti w kŭchnowenije, ‘kichnięcie’), obok czchnąć, czchać; dźwiękonaśladowcze; kychati u wszystkich Słowian (serb. kichawica, ‘katar’), por. lit. cziusti, ‘kichać’, łotew. szkiaut, pień skus- (ale w lit. cziaudēti pień skud-), ind. kszauti, ‘kicha’.

kichlarz, ‘cukiernik’, w 16. i 17. wieku, z niem. Küchler, dziś tylko Kuchenbäcker, od Kuchen (prasłowo, ang. cake; może wyraz zdwojony).

kicia, ‘kotka’, z niem. Kitze (do Katze, ‘kot’), ang. kitten (inne niem. Kitze, ang. kid, o ‘młodej sarnie’ itp.).

kiczka, ‘pałeczka’; »gra w kiczki«, t. j. podbijanie pałeczek, niegdyś na Wielkanoc ogólna; zdrobniałe od kika (p.); przeniesione na ‘pęki, wiązki’; kicz, narzeczowe kicak, ‘snopki słomy do poszywania dachów’. Ale kicz o ‘lichym obrazie’ z niem. Kitsch przejęto świeżo.

kić, kiciasty, p. kita; »ogon wiewiórki kiciasty«; »kić kuropatw«.

kidać, częstotliwe; jednorazowe: kinąć z *kidnąć; częstotliwe wyszło z używania (»gnój kidać«, »kidać kaczki na wodzie«, t. j. kamyki płaskie; »brzuch mu się sadłem przez pas kida«, Potocki); kinąć się, ‘rzucić, obrócić się’, perekińczyk (ruskie, ‘przerzucający się’); od pnia skud-. Prasłowiańskie; cerk. iskydati, ‘wyrzucać’, rus. kidat’, kinut’, ‘rzucać’, serb. kidati, ‘rwać’, łuż. kidaś, kidnuś, ‘lać’, czes. kydati hnuoj (toż i u innych Słowian).

kieca, ‘koc, gunia, płaszcz żołnierski’, gdy zdrobniałe kiecka wyłącznie o ‘sukni kobiecej, spodnicy’ (kieca w tem znaczeniu wyjątkowe); por. serb. kecza i ciecza, ‘płaszcz, gunia’; z węg. kecse, ‘płaszcz’, z tur. kecze, o ‘grubej materji wełnianej’.