czeskiem tłumaczeniem niem. Bannerherrn. Chorągwi klasyczna starożytność nie znała, natomiast Wschód.
chory, chorować i złożenia (roz-, za-, od-), chorowity, choroba (chorość), chorobliwy, chorzeć; prasłowo, z pierwotnego chwory, zachowanego na Rusi (chworyj, chworat’) i w dawnej czeszczyźnie, chworý, dziś u Czechów i Łużyczan również bez w, chorý, khory, u Załabian chory ‘brzydki’, a chorac ‘djabeł’; z inną wokalizacją: czeskie churawý, ‘chorowity’, chur(aw)ost, ‘chudość’; z y: cherlawy, cherlak z chyrlawy, chyrlak; chyra i chera, chyrak, narzeczowe; rus. chyryj (chiriet’, ‘chorować’), bułg. chirějǔ, ‘choruję’; słowień. chir, ‘suchoty’, chirati i chirēti, ‘nędznieć’, cerk. prochyrěł, ‘podły’ (por. chworowati, ‘wydawać’); ch- z sk-, więc porównywam skwarnę (p.); wedle tych, co chw- z sw- wywodzą, awest. hwara-, ‘rana’, niem. swer, ‘ból i bolączka’, dzisiejsze schwären, ‘jątrzyć się’, i Geschwür, ‘bolączka’. W nazwach miejscowych: Chorzelów i i.
chować, wychowywać, wychowanka, schowek, pochować, ‘pogrzebać’, chować i uchować się czego, »uchowaj Boże«; złożenia z prze-, z-, za-; już w psałt. i biblji we wszelkich dzisiejszych znaczeniach: »czystą chowała duszę«, »chowaj (‘strzeż’) się tego«, »chowajcie ji chlebem« (‘karmijcie’), »chowatedlnica odzienia« (całkiem czaskie; »zbrojownia«, Leopolita), »chowatedlnicę pieniężną« (»skarbnicę«, Leopolita), zachowawać; chów, chowu. Słowo wyłącznie zachodnie, czeskie, łużyckie (na Rusi wyjątkowe, od nas) o tych samych znaczeniach, czes. chuowa, ‘piastunka’, chowati, łuż. chowaś. Prasłowo; ch- z sk-, łotew. skaut, skāwēt, ‘obejmywać’, goc. us-skaws, ‘uważny’, niem. schauen, grec. thyoskoos, ‘dozierający ofiary’; p. czuć.
chowierać, chowierzyć, ‘kołysać’, ‘chwiać’, chowior, chowiorek, ‘pusty snop na poszycie chałupy’; p. chwiać.
chrabąszcz, wedle chrząszcz, od chrabania, chrabotania, chrobotu nazwany; p. skrabać i skrob(ot)ać.
chrachać, chrachel, r. 1500, ‘spluwać’; odmiana do charchać, charkać, por. kaszub. chrochac i wielkopolskie chorchel, chorchlać.
chram, wymysł naszych modernistów; nie polskie to, lecz cerk. chram, chramina, ‘dom’, na całem Południu ‘dom’ i ‘świątynia’, ‘kleć’, ‘piwnica’, czes. chrám, chrámina, ‘świątynia’, rus. choromy, choromina (chram, ‘świątynia’, z cerk.), ‘dom’. Prasłowo; pierwotne *chorm, ch- z sk-, więc niem. Schirm (z *skerma), ‘ochrona’, bez s- w cerk. czrěm z *(s)kerm, ‘namiot’. Brzmiałoby u nas *chrom, przenigdy chram, ale chromina Stryjkowskiego przejęte chyba z ruskiego, jak tyle innych słów u niego. Z południowego i czeskiego chram, ‘buda’, pożyczyli Niemcy swój Kram, Krambude, stąd nasz kram (p.). Karam starożytnych, o ‘namiocie’, przypomina poniekąd słow. *chorm.
chrap, chrapać, chrapnąć, chrapka (»mieć chrap na co«), chrapota r. 1500 o ‘ochrzypieniu’; »mówię chrapowato, bom chrapki wielkiej dostał«; chrapliwy; »uciąć Chrap(ow)ickiego, jak i w rus., żartobliwie o ‘spaniu’; chrapy, o ‘nozdrzach końskich’. Prasłowo; tak i w tem samem znaczeniu u wszystkich Słowian; cerk. chrapają i chraplą, o ‘chrapaniu’ i o ‘rżeniu koni’; w sta-
