cholera, choleryk, od grec. nazwy ‘żółci’, cholē.
cholewa, cholewka, »palić lub smalić cholewki«, ‘umizgać się’; tylko u nas, Łużyczan i na Rusi; od pnia chol-, ‘wdziewać’, od którego rus. chołosznie, ‘spodnie’ (z czego węg. harisnya, ‘pończocha’, u Seklerów ‘spodnie wełniane’), na Bałkanie chlacza (serb., ‘pończocha’, chlacze, ‘spodnie’, z pierwotnego *chol-kja, przenigdy z łac. calcia, ‘obuwie’, franc. chausse); rus. chołosznie i u nas w 17. wieku, z rus. -oło-, jak w chołodziec litewski Pana Tadeusza; z tem choł- we związku może rus. choliť, ‘pieścić’, wycholit’, ‘wypiastować’ (z czem mylnie łączą naszego pachołka, p.), niby ‘otulać opieką’, ‘ogarniać’.
chomąto, u wszystkich Słowian tak samo i w tem samem znaczeniu, stąd niem. Kummet, dawniej Komat, od 12. wieku; zamiast -ąto zjawia się po narzeczach i -oto. Urobione przyrostkiem -ąto (tyle co -uto, jak w peruto), od *chom, ‘gniot’, ‘przycisk’; od tego *chom pochodzi i chomla, chomelka, ‘obrączka na głowie’, na której kobiety ciężary nosiły, co również Niemcy przejęli jako Kommelt, Kummelt; u M. Bielskiego »chomlę na czoło« kładą już jako ozdobę. Pień chom-, z skom- ; u Litwy bez s-, kamanos, ‘uzda’; ale ich kamantai pożyczka z polskiego.
chomik, od głosu, pisku przezwany na Rusi, p. skomleć; niem. Hamster ma być pożyczką z cerk. chomestor, co widocznie złożenie, z niezrozumiałą drugą częścią. To samo zwierzątko nazywało się u nas, od skrzeczenia, skrzeczkiem, albo bez s-: krzeczkiem (15. wiek), skrzeczec; (s)krzeczka zalać, lub podlać«, mawiano żartobliwie, ‘napić się dobrze’; krzeczka zresztą »podkopywano w jamie«. Chomik do Ukrainy należy.
chopić się, ‘chwycić się’, stąd pochop, pochopny do czego, wychopić, ‘wyrwać’, częstotliwe chapać; chapnąć, chapanka. Prasłowiańskie, chociaż brak go dziś na Południu; jest u nas, na całym Zachodzie i Rusi, w znaczeniu umysłowem i u Czechów, szczególniej w złożeniu z po-, pochopiti, ‘pojąć’, jak niem. begreifen do greifen, Griff; pochop i nazwa ‘ptaków drapieżnych’ i ‘katów’. W cerkiew. tylko z nosówką, ochąpiti, ‘ująć’, chąpati, ‘chwytać’ (niby stąp- i stopa), a z wokalizacją na e: szępa, ‘chwyt’, ale to wcale inny pień (p. skąpy). W dawnym języku nierównie częściej używane, szczególnie w biblji: »chopili się bogów« (»jęli się«, Leopolita), »chopiwszy się dziewki« (»wziąwszy«, Leopolita), »mirzwa wiatrem wzchopiona«, »pochopić koncerz« (»pochwycić«, Leopolita).
chór, chórzystka, chórem (śpiewać, ‘jednogłośnie’), chorał, chórowy, z grec. łac. choros, chorus, o ‘tańcu i śpiewie’, co rozmaicie wykładają, o ‘zebraniu się’ (stąd i grecka nazwa ‘ręki’, cheir, łac. hir, ‘dłoń’).
chorągiew, chorąży, podchorąży (dawniej w rodzaju nijakim, chorąże, jak wszelkie inne nazwy podobne, podstole i i.); zastąpiła prasłowiańską stanicę, pod którą do boju ruszano; nie od Niemców to pożyczka (hrunga, Runge, ‘kół’), lecz od Mongołów (orongo, horongo). Słowo pouczające dla pstrocizny swych form, np. bułg. i rugl i fruglica, łuż. khorhoj, czes. narzeczowe koruba. »Chorągiewni panowie«, dla ‘dostojników ziemskich’, jest
