szem urobieniu chlust (z ju obok ą, co nie razi wobec stałej oboczności u i ą), ‘łodygi, badyle’ (por. rus. chłyst, ‘pręt’, a nasze chłystek, pogardliwe, o ‘hołyszu’), chlust osobliwie ‘wiecha (brzózka do wycierania komina)’, ‘badyl, drążek’, ‘nać’; cerk. chłud, ‘pręt’, rus. chłud, ‘drąg’, ‘pawąz’, chłudjo, ‘krzak’, ‘chróst’, serb. chlud, ‘pawąz’, czes. chloud, ‘laska, kij’, chloudí, ‘chróst’, chloudek, ‘wynędzniały’. Pień skland-, o ‘chwianiu się’, lit. sklandyti, sklendżu, ‘chwiać’.
chłód, chłodny, chłodnica i chłodnik (zarówno ‘letnia altana’, jak ‘lodownia, piwnica’); chłodzić, ochłonąć i ochłódnąć (późniejsze); przestawka z *chołd-, ruski pełnogłos chołod, czes. i bałkańskie chlad; lit. szałtas, ‘zimny’, ale są i formy z d; pień skol-, ‘zimno’ (por. nord. hēla, ‘szron’, lit. szalti, ‘marznąć’), rozszerzony o -d.
chłonąć, pochłonąć, jest i chłanąć w 16. wieku, por. otchłań, zachłanny; wchłonąć; przed n wypadła jakaś spółgłoska, p(?), bo chłapać znaczy i ‘być łakomym’, ‘chłeptać coś’; pień o postaci nader zmiennej, por. wyżej chlapać.
chłop, zdrobniałe chłoś, chłopię, chłopiec; chłopka; nazwa pierwotna ‘niewolnika, zakupionego albo jeńca’ (chłopiec i chłopię, jak zawsze, i o ‘maleństwie’, bo dla ‘dziatwy’ i ‘sług’ są nazwy spólne). Przestawka z *chołp- (p. pa-choł), rus. chołop, czes. chlap — ‘najniższy stopień społeczny’. To samo co niem. skalks (dziś Schalk, ‘wiła’, z pierwotnego ‘sługa’, por. Marschall, ‘koniuch’), tylko przyrostek odmienny: u nas -p, u Niemców -k; pień skel- o ‘opłacie’(?), prus. skelants, ‘winny’, lit. skoła, ‘wina’, ‘dług’, skelēti, ‘być dłużnym’, goc. skulan, w tem samem znaczeniu, skula, ‘dłużnik’, bo za dług stawał się wolny chłopem, chłopiał; niem. Schuld.
chłosta, »aczkolwiek to małe chłosty« (‘drobiazgi’), r. 1549, chlostki, ‘bagatele’, r. 1533, chłostać, chłosnąć; chłościć w 14—16. wieku było najogólniejszym czasownikiem ‘ruchu’: »chłości się stąd!«, ‘wynoś się!’, »język bez kości, co chce to chłości«, »ptastwo jastrząb chłości«; schodziło do gminnych przezwisk: chłość macierz w 15. wieku; cerk. chlastati i chlastiti, ‘chełzać’, łuż. chłoszci, ‘łasy’: więc pień może cholst- z chołt-, por. chełst.
chmiel, chmielny, chmielnik, podchmielić sobie. Starożytnym zupełnie nieznany; nazwa jego łacińska, humulus, od Słowian przyszła; od nich chyba po Europie rozszedł się zwyczaj chmielenia piwa i miodu; sami nauczyli się tego od sąsiednich Finów (wschodnich, i od Tatarów), skoro u Czuwaszów chumla, wogulskie gumlich, tatar. chomlak, madjar. komlo, ‘chmiel’. Ogólnosłowiańska pożyczka, jedna z bardzo niewielu, co ze Wschodu pochodzą (p. kłobuk; konopie; reż; topór). W obrzędach weselnych nabrał chmiel znaczenia; nowożeńców obsypują chmielem na wróżbę płodności; pieśń o chmielu przy oczepinach.
chmura, chmurny, chmurzyć się, chmara, u Rusi smura, posmurno, u Czechów, jak zawsze, szm- obok chm-, chmourziti i szmourziti se, u Serbów nachumoriti i nasumoriti se, ‘zachmurzyć się’; chmara i na Rusi i u Słowaków; z l: chmouliti, narzeczowo u Czechów.
chobot, o ‘szerokim ubiorze (spodniach buchatych)’, i o ‘obuwiu’;
