padek liczby mnogiej gąb; gąbka), gębusia, gębować, gębaty, gębacz, pogębek; to samo co gąbka co do pochodzenia; oboje oznaczają pierwotnie ‘miękką narośl’, później i ‘wargi’, ‘usta’, lit. gumbas, ‘narośl’ (z e, gembe, ‘gwóźdź’); huby (‘grzyby’, »poszedł na huby«) i hubka (‘gąbka’, przy krzesiwie) są rusyzmy, jeśli nie czechizmy (»houby dostanesz«, ‘nic nie dostaniesz’), z houba i hubka. Wszystko może tylko odmiana do gub- (p.). Gębuś (»mój gębusiu«) w dawnym języku (16. wiek) i dla ‘miłego’ używano, niby ‘kochanek’, a gębiczka, ‘całus’ (jak łac. osculum, ‘całus’, od os, ‘gęba’).
gęgać, gęgnąć, i gągać, gągnąć; gęglić; gęga, gęgawa, gęgot; u nas przeważnie o ‘głosie gęsi’; dźwiękonaśladowcze. Prasłowiańskie; ale cerk. gągniwyj, rus. huhniwyj (o papieżu pseudo-Piotrze, w dogmatycznych sporach z łacinnikami odstępcą od prawdziwego Piotra mianowanym od 11. wieku) nie od »gęgania« gęsiego, lecz od »bełkotu«, więc niby ‘jąkała’, albo ‘mówiący przez nos, z trudem’, nawet o ‘niemym’ używane. Podobne wyrazy są i po innych językach, lit. kagenti, grec. gongydzō, ‘mruczę’, pers. gung, ‘niemy’ (?). Bułg. gŭgńŭ, słowień. gognjam, ‘jąkam się’, czes. huhniati i huhlati, ‘mówić przez nos’.
gęsty, gęstwa, gęstwina, gąszcz, gęstnąć i gęstwieć; liczne złożenia z gęsto- u poetów 17. wieku, nie ludowe; rus. husto, stąd u pisarzy 17. w. hustem i chustem (»krew lał chustem«, »niewinna krew się hustem cedzi«), a także i huszcze (u Potockiego), zamiast gąszcze. Prasłowiańskie; bułg. gŭst, serb. gust, słowień. gost, czes. hustý, ‘gęsty’, houszt’, housztina, ‘gąszcz’; urobione albo od pnia gąz-, p. guz, lit. gużtis i gaużtis, ‘skłębić się’, więc gęsty ‘skłębiony, gruby’; albo od pnia gąt-, czesk. hutný, ‘masywny’.
gęś, gąska, gęsior (dawniej wsadzano do gąsiora, ‘kłody’, za karę); spólna nazwa aryjska; łac. anser z hanser, ind. hansa-, grec. chēn, niem. Gans, lit. żansis; wedle lit. należałaby się Słowianom *ząś, ależ nieraz niema zgody co do k, g i s (sz), z (ż), por lit. żwaigzdē a gwiazda i i. Czeskie hus, nazwa Jana Husi, nie Husa, jak Czesi i my oddawna odmieniamy. ‘Kłodę’ (dla kary) nazywali i Niemcy gąsiorem (Gante), chyba więc od nich to znaczenie przejęliśmy. Gąska jako nazwa pieczywa (‘bułeczki’) ogólna po Słowiańszczyźnie, bo wszędzie z ciasta niby ptaki lub bydło (p. korowaj, byczki) wyrabiano. Przymiotnik: gęsi (»iść gęsiego«); gęsiniec; gęsiarz i gęsiarka, ale gęsiopas (w 16. wieku) sztuczne, nie ludowe, chociaż poprawnie utworzone; gęsior z przyrostkiem -r, jak kaczor, kocur, małpierz.
gęśl, słowiański instrument muzyczny, ‘cytra’ (serb. gusle, ‘skrzypce’; już w 9. w. tłumaczą gąsli grec. ‘cytrę’); por. tytuł wierszów Rybińskiego: »Gęśli różnoryme«; urobione przyrostkiem, tworzącym nazwy narzędzi, -tlĭ lub -slĭ, od gąść, gędę (p.); częste w biblji: »umie w gęślki gąść«, »i wziąw gęślki« (»harfę«, Leopolita), gęśliczek (»fletów«, Leopolita), gęśli (»lutnia«, Leopolita); por. »dzierżąc gędźbę« («instrumenty«, Leop.), »wszytki gedźby« (»instrumenty«, Leop.), »w rozliczne gędźby śpiewając« (»na instrumen-
