ocalał; Duń, zbiorowe, jak Ruś, Saś, Czudź; co do u, p. duma.
daniel, ‘jeleń’, w 17. wieku, np. w opisie Warszawy 1647 r., z czes. daniel, a to z włos. daino, franc. daim i daine, z łac. dama, niem. Damhirsch, niewiadomego początku (celtyckie?).
dar, darzyć (obdarzyć) i darować, podarek albo podarunek (z przyrostkiem niemiec.); z przyrostkiem »sposobu«: dar-mo (zadarmo), daremny, udaremnić; złożenia: nadarzyć się, zdarzyć się, zdarzenie, wydarzenie; w przeciwieństwie niby do udać się: niezdarny (niezdara); od da-ć; w greckiem tak samo z r, dōron, gdy w łacinie z n, dōnum, ‘dań’ (lit. duonis). Złożenia: darmoleg (o ‘kołnierzu futrzanym’, co świat grzeje, a grzbiet ziębi), darmopych (»piętą przed ledakim wierci«, Potocki), darmojad; darmochy, daremszczyzna.
dard(a), ‘włócznia, dziryt’, włos. dardo, franc. darde, z niem.
dardański osieł, dowcip szkolny z lektury klasycznej; dowolne, od nazwy, od której i Dardanele, kraina pod Troją.
darn, r. 1500, zbiorowe darnie, jak liście, do czego nowe darń, darnina dorobiono, dosłownie darcizna (‘oddarta ziemia’, płat jej, p. drzeć). Prasłowo; oboczna postać dziarn już tylko u Kaszubów, dzarn; por. litewskie dirti, o ‘kopaniu darni’, rus. dierba, o ‘kopaniu nowiny’; rus. diorn. Słowianin przysięgał niegdyś, darn na głowę wkładając.
darski, zamiast darzki, darznąć, ‘odważyć się’, darznie, ‘odważnie’, oboczne obok dziarski (p.); niedarznienie, ‘małoduszność’, w 15. w.
datły, ‘daktyle’, w 16. wieku, z niem. Datteln; to z łac. grec. daktylos, ‘owoc’ i ‘stopa wierszowa’, od palca przezwana.
dawić, udawić, ‘udusić’, ‘udławić’, jedyne używane od 15. do 18. w.; prasłowo; cerk. dawiti, rus. dawka, ‘ścisk’; brak go w litew.; niem. Tod (goc. dauths; diwans, ‘śmiertelny’, af-dauidai, o ‘znużonym’), frygijskie daos, ‘wilk’, awest. dwaidi, ‘dusili się (oba)’.
dawny, dawność, przedawnienie; rzeczownikowe przypadki u przymiotnika: z dawna, z dawien (2 przyp. liczby mnogiej) dawna. Prasłowo; cerk. dawie, ‘niegdyś’ (na Rusi niedawno, ‘onegdaj’), izdawna, bułg. otdawna, u innych Słowian i dawni obok dawny; łac. dū-rare, ‘trwać’, dū-dum, ‘dawno’, grec. dēron, daon (narzeczowe), ‘dawno’.
dąb, Dąbie (zbiorowe), Dębno (nazwa miejscowa i herbowa), Dęblin, Dębogóra, zamiast Dębia góra, Dębołęka; dąbczak; w garbarstwie: dębić (skóry); przenośnie: »stanąć dęba, dębem«, »duby prawić (smalone)«, ‘brednie’; dubas, rodzaj statku (z kłody dębowej?). Oznacza to samo drzewo (‘quercus’) u wszystkich Słowian, ale znaczenie pierwotne było ogólniejsze: ‘drzewo’, więc w cerkiewnem mówi się o dębie (t.j. o ‘drzewie’) jaworowem, a nad Łabą zwali Apfelbaum jabłkodębem. Nazwa może pokrewna z niem. Tanne; obca Litwie; pierwotna nazwa dębu, p. piorun, jako święta, stała się »tabu«, t.zn. niewolno jej było używać pospolicie, wzięto inną. Dębiec w psałterzu (»laska«, w puławskim) ‘kij’, por. dębczak, dębczyna (dąbek); dębianka i dębówka, ‘galas’ (narośl).
dąbrowa (u innych Słowian i dąbrawa) nic z dębem nie ma wspólnego; była debrzą (p.), z ą obok u,
