Strona:PL Agaton Giller-Opisanie zabajkalskiej krainy w Syberyi t. 1 247.jpeg

byt i ma na niej swoje cmentarze. Historya nie wypisała jeszcze na czole dzikiego Bożego posłannictwa. Tu sen panuje, ciemnota w myśli, głuchota w sercu i nic nie pcha do życia historycznego. Szum puszczy rozkołysał wyobraźnię Oroczona i uśpił jak dziecię. Są jednak ślady jakiejś dawnej organizacyi między nimi. W XVII. wieku w czasie ekspedycyi kozaka Chabarowa (1650) Oroczoni mieli swoje miasteczka i księcia Ławkaj, które zniszczone zostały przez kozaków, i dzisiaj lud ten jak dawniej buja po ziemi i historyę swoją składa z walk ze zwierzętami na polowaniu. Z człowiekiem nie występuje do walki, owszem stroni, unika i ucieka od uiego. Obojętną jest mu, kto tam posiędzie pastwiska, które przed chwilą wypasał — on idzie dalej, a ziemia jest szeroką, puszcza ogromną a mchu i trawy wszędzie dużo. Niema historyi, bo niema własności. Człowiek, który osiada, uprawia kawałek ziemi i poci się nad nią, naznacza ją własnem piętnem, kocha ją a broniąc jej od napastnika, który ją pragnie wydrzeć, daje takim sposobem początek historyi.
 Jak życie dzikiego nie składa się do historyi, tak i serce jego niema się ku miłości. Dziki kocha dla ciała; serce go nie ciągnie, kobieta wdziękiem nie wabi, a gdy chuć i namiętność w nim odezwą się, bierze pierwszą lepszą kobietę za żonę. W puszczy niema miejsca dla historyka i niema go dla romansopisarza, ale jest miejsce dla filozofa obserwatora. On może w tym człowieku na stopniu natury i w raju niewiadomości dopatrywać się drgnienia ludzkiej myśli, zastanawiać się i poznawać, jaką ona jest w człowieku-zwierzęciu, jak się podnosi i jak się ma ku wyrobieniu samodzielnemu.
 Oroczoni nie mają prawie żadnej władzy. Darga, ich książe, nie może mieć na oku i kontrolować ludu rozpierzchnionego i przenoszącego się z miejsca na miejsce. Pallas znalazł tytuł dargi i u Kałmuków, gdzie oznaczał deputowanego z ułusu do ułusu lub też do Moskali. Darga jest wybieranym przez Oroczonów i przez Moskali zatwierdzonym. Rozmaite potrzeby zrobiły Oroczonów zależnymi od Moskali; zależność ta wykazuje się przez płacenie co rok podatków za pośrednictwem dargi. Podatki (jesak) wypłacają skórami soboli, lisów a najpospoliciej skórami popielic. W oznaczony