Strona:PL Agaton Giller-Opisanie zabajkalskiej krainy w Syberyi t. 1 113.jpeg

około 13. (25. nowego stylu) października. Średnio przez 192 dni w roku powierzchnia jej bywa lodem okryta. Nercza przy swojem ujściu wzniesiona jest 1,880 stóp nad poziom morza.
 W jej okolicy pierwszy raz Moskale pokazali się w 1652. roku; był to oddział sotnika kozackiego Piotra Bekietowa. który na czele stu ludzi wysłany był z Jenisejska na podbicie zabajkalskich Buriatów i Tunguzów. Lecz miasto właściwie założone 1658. roku przez Atanazego Paszkowa, wojewodę jenisejskiego i komendanta ekspedycyi amurskiej. Z początku był tu tylko drewniany zameczek (ostróg), który nazwali Nieludów, od nazwiska Tunguzów Nieludi (nie ludzie), którem wówczas Moskale pogardliwie Tunguzów nazywali. Przy zameczku wzniesiono kilkanaście chałup, a liczba ich z napływającą ludnością powiększała się. Utworzyło się miasto, a zameczku dzisiaj śladu niema. W XVII. jeszcze wieku Nerczyńsk został stolicą nerczyńskiego województwa. Moskale sąsiadując z Polską, wiele bardzo od niej przejmowali i tytuł też polski wojewodów dali swoim gubernatorom. Wojewodowie mieli władzę mniejszą i mniej oznaczoną od dzisiejszych gubernatorów, w odległych jednak od Moskwy prowincyach, rządzili samowładnie i bez kontroli, jakby lenni carzykowie; od polskich wojewodów znacznie się różnili tak co do godności, obowiązków jak i znaczenia politycznego.
 W tym także wieku Nerczyńsk, jako leżący na trakcie amurskim, był punktem zbornym dla kozaków i osiedleńców udających się w Nadamurze i punktem wyjścia zbrojnych ekspedycyj, które tam walczyły z Chińczykami.
 W Nerczyńsku Moskwa zawarła traktat z Chinami 1689. roku; posłem moskiewskim był Gołowin, ze strony Chin pod prezydencyą urzędnika chińskiego, konferowali jezuici. O traktacie nerczyńskim w innem miejscu obszerniej powiem.
 W XVII. też i XVIII. wieku, do założenia Kiachty, z Nerczyńska wychodziły do Pekinu moskiewskie kupieckie karawany.
 W nowszych czasach Nerczyńsk został stolicą powiatu nerczyńskiego, od roku zaś 1857, w którym stolicę tego po-