Zielnik lekarski/35
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zielnik lekarski |
| Podtytuł | Zastosowanie, opis botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roślin lekarskich |
| Wydawca | Księgarnia J. Przeworskiego |
| Data wyd. | 1938 |
| Druk | Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Galeria grafik w Wikimedia Commons
| |
_z35.png)
B. — Roślina wieloletnia, b. pospolita. Korzeń wielki, walcowaty, głęboko sięgający, białawy, rozgałęziony. Łodyga prosta, bruzdkowana, wyrastająca od 30 cm do 1 m 25 cm wysokości. Liście lśniące, jajowate, żylaste, nierówno karbowane. Kwiaty drobne, białe, o płatkach odwrotnie jajowatych; pylniki żółte; łuszczynki podłużnie kuliste. Smak świeżego chrzanu korzenny, gryzący, u suszonego i gotowanego słabnie; zapach tartego korzenia ostry, pobudzający do łez i kichania.
ROŚNIE nad brzegami rzek i rowów, na miedzach, w ogrodach, jako chwast, lecz bywa też uprawiany na pulchnej lekkiej i próchnicznej glebie, ale nawożonej co najmniej na rok przed tym.
UPRAWA: Sieje się w kwietniu, rzutem; na jesieni rośliny wyciąga się, korzenie obcina do 8—12 cm i rozsadza w odległości 30 do 40 cm.
KWITNIE od maja do września.
KOPIE SIĘ jesienią od trzeciego roku i przechowuje jak ziemniaki. Kopiąc rosnący dziko, trzeba uważać, żeby nie wziąć przez pomyłkę trującego tojadu (Aconitum), którego zwiędłe korzenie są podobne do chrzanu.
SKŁADNIKI: Ostry olejek lotny podobny do gorczycznego, żywica, cukier, guma i skrobia.
DZIAŁA podniecająco i rozmiękczająco; użyty w sposób umiarkowany ułatwia trawienie.
UŻYWA SIĘ świeżo utarty korzeń, jako środek wewnętrzny do pobudzenia pracy żołądka, zwiększenia wydzielania moczu oraz przy następujących chorobach: szkorbucie, podagrze i wodnej puchlinie. Jako środek zewnętrzny stosuje się roztarty na płatki lub jako nastój (na spirytusie) na reumatyczne bóle zębów, głowy, szum w uszach, kurcze piersiowe i żołądkowe, bóle w krzyżu i żołądku, na piegi i plamy. Używa go się także na kataplazmy zamiast gorczycy.
Nastój z chrzanu sporządza się mieszając w równych częściach sole chrzanu ze spirytusem. Nastój chrzanu w winie uchodzi jako wypróbowany środek przy wodnej puchlinie (bierze się jedną część soku chrzanu na cztery części wina).
Świeżo utarty korzeń (surowy lub gotowany) używany jest jako przyprawa do potraw. Ususzony i sproszkowany na wiosnę i przechowywany w butelkach, zachowuje świeżość. Świeżo wyciśnięty sok stanowi środek dietetyczny; dolany do mleka, zapobiega kwaśnieniu (np. w czasie burzy).
- ↑ Od wyrazów celtyckich: ar – blisko i mor – morze. Pochodzi z Armoryki (dawna nazwa wybrzeży Normandii i Bretanii) w północnej Francji.
