Zielnik lekarski/28
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Zielnik lekarski |
| Podtytuł | Zastosowanie, opis botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roślin lekarskich |
| Wydawca | Księgarnia J. Przeworskiego |
| Data wyd. | 1938 |
| Druk | Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Galeria grafik w Wikimedia Commons
| |
_z28.png)
D. — Karolek nazywany jest często niewłaściwie kminem albo kminkiem. Należy zaznaczyć z naciskiem, że kminek oznacza zupełnie inną roślinę: Cuminum Ciminum.
Karolek jest rośliną o marchewkowatym korzeniu, wypuszczającym w drugim roku bruzdkowaną łodygę, prostą, dorastającą do 1 m wysokości, rozgałęzioną, nagą i wewnątrz pustą. Liście rosnące odlegle, podwójne, pierzastodzielne, składają się z szczupłych, równowąskich, prawie nitkowatych listków. Kwiaty skupione w baldaszkach o nierównych promieniach. Korona z pięciu białych lub nieco różowych płatków. Owoce spłaszczone, zielonawo-brunatne. Smak i zapach mocno korzenne.
ROŚNIE dziko na łąkach, pastwiskach, wygonach, miedzach, w ogrodach, przy drogach, niemal w całej Europie i Azji, z wyjątkiem Chin i Japonii.
UPRAWA: Uprawia się w polu i ogrodzie, w którym jednak przy półcienistej wystawie wymaga większych i dorodniejszych nasion. Lubi glebę nieco wilgotną, ale nie mokrą, dość lekką, piaszczysto-gliniastą, zawierającą próchnicę (nie zaś świeży nawóz) i cokolwiek wapna. Potrzebuje położenia słonecznego i zacisznego. W suche lata nie udaje się.
Uprawa musi być bardzo staranna. Ponieważ karolek wymaga słonecznej wystawy i z natury żyznej, bogatej w nawóz ziemi, więc też najlepsze pod jego uprawę są mady nadrzeczne. Ziemia powinna być dokładnie spulchniona i dobrze uprawiona. Sieje się w lipcu i sierpniu; przebronować, potem walcować. Do zasiewu rzutowego trzeba na ha 18 kg nasienia. Odległość rzędów 35 cm, roślin w rzędzie 10—15 cm. Zwykle wysiewa się karolek ze zbożem, rzadziej posianym (wtedy, oczywiście, sieje się w porze siewu zboża jarego). Sprzęt następuje w drugim roku. Jeżeli karolek rośnie sam, rzucają się na niego chwasty; wymaga wtedy pielenia. Plon z ha wynosi około 22 do 33 centnarów; wysokość plonu zależy od wilgotnego i ciepłego lata. Nasiona należy przechowywać bardzo starannie, gdyż łatwo tęchną. Oczyszczone ziarno powinno leżeć na drewnianej podłodze, warstwą nie grubszą, niż 12 — 15 cm i w przewiewnym miejscu. Unikać zanieczyszczenia piaskiem, gliną lub wapnem (Biegański).
KWITNIE w maju i czerwcu.
ZBIERA SIĘ, gdy ziarna zaczynają ciemnieć. Ścina się łodygi wcześnie z rana, po rosie, w ładną pogodę, wiąże w snopki, dosusza na słońcu, zwozi na wozach wyściełanych płachtami, młóci lub wyłuskuje i od czasu do czasu przeszuflowuje.
SKŁADNIKI: olejek lotny (do 7%), olej zielony, żywica, białko, wosk, cukier śluzowy, żelazisto-zieleniący garbnik, sole roślinne i fosforowe, potas i wapń.
DZIAŁANIE: Pobudza działalność narządów trawienia, krzepi nerwy, działa wiatropędnie, moczopędnie i rozgrzewająco.
UŻYWA SIĘ w lecznictwie odwaru owoców na kurcze żołądka, kolki, wzdęcia, kurcze maciczne, biegunkę u dzieci, na zwiększenie pokarmu u matek karmiących. Z nastoju karolka wyrabia się zdrowy bezalkoholowy napój. Zewnętrznie używa się wyciągu z karolka do łagodzących klizm.
Liście i korzenie używane są wiosną na jarzynę.
Nasiona stosuje się jako przyprawę do kapusty kwaszonej, sera, chleba i pieczywa oraz do sosów.
Wydobywany z nasion olejek lotny używany jest w przemyśle do wyrobu wódek, likierów, perfum i mydeł.
Według Biegańskiego słoma karolka dodawana do paszy krowom, kozom i owcom dojnym podnosi wydajność i dobroć mleka. Ziarno karolka posiada te same własności, ale w o wiele większym stopniu i dawane w zbyt dużej dawce może doprowadzić dojne zwierzęta do wycieńczenia. Uwaga ta może mieć znaczenie również dla kobiet karmiących.
Herbatę z karolka sporządza się w następujący sposób: bierze się 25 gr nasion i gotuje, zalawszy je filiżanką wody. Olejek karolkowy miesza się z anyżowym i używa 5 do 10 kropel. Na kurcze żołądka dr Walser zaleca olejek karolkowy zmieszany z olejkiem rumiankowym, dziennie kilka razy po 8 kropel w ciepłym odwarze liści poziomkowych.
CENA: 100 kg nasion (Fructus Carvi) 60—100 zł.
