Traktaty polsko-austriackie dotyczące I rozbioru
| Traktaty polsko-austriackie dotyczące I rozbioru | |||
Uwaga! Tekst niniejszy w języku polskim został opublikowany w roku 1773.
|
T R A K T A T
Między Nayiaśniey: Krolem Imcią y Rzecząpospolitą
Polską, y Nayiaśnieyszą Cesarzową Krolową
Węgierską y Czeską.
W Imie Troycy Swiętey.
Niech będzie wiadomo komu należy. Nayiaśniesza Cesarzowa Ieymość Apostolska krolowa Czeska y Węgierska osadziwszy woyskiem swoim niektóre Powiaty Krolestwa Polskiego, za umową o tym między Nią, Nayiaśnieyszą Imperatorową Całey Rossyi, y Nayiaśnieyszym Krolem Imcią Pruskim, oświadczyć kazała memoryałem w Warszawie w miesiącu Wrześniu roku przeszłego podanym, prawa y przyczyny, które Ią do tego postępku przywiodły.
Krol Iegomość Polski idąc za resultatum Senatus Consilii w miesiącu Październiku tegoż samego roku, odpowiedział relative do przyszłego Seymu generalnego przez solenną protestacyą przeciwko temu zagarnieniu. Wyniknęło ztąd niebespieczeństwo bliskie zerwa-nia przyiaźni y dobrey harmonii, która trwała dotąd między Nayiaśnieyszym Krolem Imcią y Rzecząpospolitą Polską, y Nayiaśnieyszą Cesarzową Ieymością Krolową. Ale po uwadze doskonałey z oboch Stron nad nieszczęśliwemi skutkami, ktoreby wyniknąć z tego mogły; szczęściem duch zgody przemogł, y zgodzono się zatym rozpocząć konferencye pacifikacyi w Warszawie na Seymie extraordynaryinym wyznaczonym, dla tego przychylaiąc się do żądania trzech dworow kontraktuiących, y na nich pracować przez Plenipotencyaryuszow y Kommissarzow do tego upoważnionych z oboch stron około nayprędszego zaspokoienia rozterkow, do których były przyczyną teraźnieysze okoliczności. Na ten koniec Nayiaśniey-szy Krol Imć y Rzeczpospolita Polska upoważnili y zupełną moc dali. Ex Senatu: Wielebnym w Bogu Antoniemu Ostrowskiemu Kuiawskiemu y Pomorskiemu, Andrzeiowi Stani-sławowi Kostce Młodzieiowskiemu Poznańskiemu y Warszawskiemu, Ignacemu Massal-skiemu Wileńskiemu, Pawłowi Felixowi Turskiemu Łuckiemu y Brzeskiemu, Antoniemu Onufremu Okęckiemu Chełmskiemu Biskupom, Wielmożnym Antoniemu Iabłonowskiemu Poznańskiemu, Ignacemu Twardowskiemu Kaliskiemu, Stanisławowi Lubomirskiemu Kiiowskiemu, Andrzeiowi Moszczeńskiemu Inowrocławskiemu, Alexandrowi Xięciu Sa-pieże Połockiemu, Hetmanowi Polnemu Litewskiemu, Iozefowi Niesiołowskiemu Nowo-grodzkiemu, Iozefowi Podoskiemu Płockiemu, Macieiowi Lanckorońskiemu Bracławskie-mu, Augustowi Sułkowskiemu Gnieźnieńskiemu, Woiewodom, Iozefowi Mielżyńskiemu Poznańskiemu, Iozefowi Stępkowskiemu Kiiowskiemu, Andrzeiowi Zienkowiczowi Smo-leńskiemu, Iozefowi Wilczewskiemu Podlaskiemu, Teodorowi Szydłowskiemu Mazowiec-kiemu, Kasztellanom Większym. Urodzonym Symeonowi Szydłowskiemu Zarnowskiemu, Rafałowi Gurowskiemu Przemęckiemu, Adamowi Łąckiemu Czechowskiemu, Szymonowi Dzierzbickiemu Brzezińskiemu, Iozefowi Dąbskiemu Kowalskiemu, Antoniemu Lasockie-mu Gostyńskiemu, Kazimierzowi Karasiowi Wizkiemu, Ianowi Chryzostomowi Kraiewskiemu Raciązkiemu, Franciszkowi Podoskiemu Ciechanowskiemu, Kasztellanom Mniey-szym. Ex Ministerio: Wielmożnemu Stanisławowi Lubomirskiemu Marszałkowi Wielkiemu Koronnemu, Wielebnemu w Bogu Andrzeiowi Młodzieiowskiemu Kanclerzowi Wielkiemu Koronnemu, Wielmożnym Michałowi Xięciu Czartoryskiemu Kanclerzowi Wielkiemu Wielkiego Xięstwa Litewskiego, Ianowi Borchowi Koronnemu, Ioachimowi Chreptowi-czowi Litewskiemu Podkanclerzym, Teodorowi Wesslowi Podskarbiemu W. Koronnemu, Władysławowi Gurowskiemu Marszałkowi Nadwornemu W. X. Litewskiego. Ex equestri Ordine: Urodzonym Stanisławowi Łętowskiemu Podkomorzemu, Alexandrowi Łętowskie-mu Podczaszemu Krakowskim, Posłom z Woiewodztwa Krakowskiego; Kazimierzowi Ra-czyńskiemu Pisarzowi W. Koronnemu, Adamowi Zakrzewskiemu Podstolemu Kaliskiemu, Floryanowi Zakrzewskiemu Podczaszemu Wschowskiemu, Antoniemu Prusimskiemu Sta-roście Niszczowickiemu, Posłom z Woiewodztwa Poznańskiego; Tomaszowi Szumskiemu Oboźnemu Wileńskiemu, Iozefowi Narbuttowi Chorążemu, Iozefowi Stypałkowskiemu Sę-dziemu Grodzkiemu, Lidzkim, Ierzemu Szaumanowi, Bogusławowi Tomasiewiczowi Sę-dziom Grodzkim Brasławskim, Posłom z Woiewodztwa Wileńskiego; Marcinowi Lubomir-skiemu Generałów-Lieutenantowi w woysku Koronnym, Ianowi Krosnowskiemu Podstolemu Opoczyńskiemu, Xaweremu Kochanowskiemu Woyskiemu Wyższemu, Antoniemu Ra-dońskiemu Pisarzowi Ziemskiemu, Radomskim, Szczepanowi Chomętowskiemu Woyskie-mu Mnieyszemu Stęzyckiemu, Iakubowi Hadziewiczowi Skarbnikowi Wiślickiemu, Win-centemu Gołuchowskiemu Posłom z Woiewodztwa Sandomirskiego; Franciszkowi Saleze-mu Miaskowskiemu Staroście Gnieźnieńskiemu, Antoniemu Sieraszewskiemu Generałowi-Adiutantowi naszemu, Alexandrowi Gurowskiemu Podkomorzemu, Piotrowi Korytowskie-mu Podsędkowi Gnieźnieńskiemu, Ianowi Korytowskiemu Chorążemu Kaliskiemu, Posłom z Woiewodztwa Kaliskiego; Walentemu Gozimirskiemu Woyskiemu Wschowskiemu Po-słowi z Woiewodztwa Gnieźnieńskiego, Iozefowi Ieleńskiemu Sędziemu Grodzkiemu Troc-kiemu, Iozefowi Ielskiemu Chorążemu, Kazimierzowi Wolmerowi Sędziemu Ziemskiemu Grodzińskim. Posłom z Woiewodztwa Trockiego; Ignacemu Sucheckiemu Stolnikowi Sie-radzkiemu, Ianowi Tymowskiemu Stolnikowi y Sędziemu Grodzkiemu Piotrkowskiemu, Posłom z Woiewodztwa Sieradzkiego; Franciszkowi Ierzmanowskiemu Pisarzowi Grodz-kiemu Przedeckiemu, Posłowi z Woiewodztwa Łęczyckiego; Stanisławowi Dąmbskiemu Chorążemu Brzeskiemu Kuiawskiemu, Antoniemu Biesiekierskiemu Skarbnikowi Kowal-skiemu, Posłowi z Woiewodztwa Brzeskiego Kuiawskiego; Piotrowi Sumińskiemu Podcza-szemu Dobrzyńskiemu, Posłowi z Ziemi Dobrzyńskiey; Macieiowi Zyniewowi Staroście Berznickiemu, Posłowi z Powiatu Starodubowskiego; Antoniemu Tołoczkowi Woyskiemu, Michałowi Bułharynowi Pisarzowi Ziemskiemu Wołkowyskim, Posłom z Woiewodztwa Nowogrodzkiego; Ignacemu Rychłowskiemu Chorążemu Piotrowskiemu, z Ziemi Czer-skiey, Woyciechowi Szamockiemu Chorążemu, Zygmuntowi Staniszewskiemu Sędziemu Ziemskiemu Warszawskim, z Ziemi Warszawskiey, Franciszkowi Wilczewskiemu Podko-morzemu Wizkiemu, z Ziemi Wizkiey; Krzysztofowi Frankowskiemu Burgrabiemu Grodz-kiemu Warszawskiemu, z Ziemi Zakroczymskiey; Pawłowi Rościszewskiemu Podstolemu Przasnyckiemu, z Ziemi Ciechanowskiey: Antoniemu Sułkowskiemu Generałowi Lieute-nantowi w woysku Koronnym, z Ziemi Łomżyńskiey: Ignacemu Łępickiemu Staroście Ro-żańskiemu, Wiktorowi Karniewskiemu Pisarzowi Ziemskiemu y Grodzkiemu Różańskim, z Ziemi Rożańskiey; Ignacemu Zielińskiemu Sędziemu Ziemskiemu Liwskiemu z Ziemi Liw-skiey; Michałowi Karskiemu Chorążemu Rożańskiemu, Iackowi Iezierskiemu Miecznikowi Łukowskiemu z Ziemi Nurskiey, Posłom z Woiewodztwa Mazowieckiego; Pawłowi Sie-strzewitowskiemu Podsędkowi Mielnickiemu, Posłowi z Woiewodztwa Podlaskiego; Ioze-fowi Łuszczewskiemu Sędziemu Ziemskiemu, Adamowi Lasockiemu Stolnikowi Sochaczewskim, Augustowi Dąmbskiemu Staroście Gostyńskiemu, Wawrzyńcowi Zabłockiemu Podczaszemu Gąbińskiemu, Posłom z Woiewodztwa Rawskiego, Franciszkowi Niemcewi-czowi Sędziemu Ziemskiemu Brzeskiemu Litew. Posłowi z Woiewodztwa Brzeskiego Li-tewskiego; Maxymilianowi Xięciu Woronieckiemu Chambelanowi naszemu, Xciu Anto-niemu Czetwertyńskiemu, Pawłowi Sudymontowiczowi Czeczelowi Horodniczemu Zwino-grodzkiemu, Xciu Michałowi Czetwertyńskiemu, Posłom z Woiewodztwa Bracławskiego; Tadeuszowi Wołodkiewiczowi Krayczemu Mińskiemu, Konstantemu Ieleńskiemu Podko-morzemu, Adamowi Linkiewiczowi Pisarzowi Ziemskiemu Mozyrskim, Mikołaiowi Pru-szanowskiemu Podczaszemu:
Ierzemu Wierpszy Krayczemu Rzeczyckim, Posłom z Woie-wodztwa Mińskiego. A Nayiaśnieysza Cesarzowa Ieymość Krolowa Węgierska y Czeska dała zupełną moc Panu Baronowi Karolowi Rewitzkiemu de Rewisnye Chambelanowi swemu aktualnemu, Posłowi Extraordynaryinemu, y Ministrowi Pełnomocnemu u Dworu Polskiego, którzy to Kommissarze y Plenipotencyaryuszowie, tak należycie upoważnieni, zamieniwszy plenipotencye wzaiemnie, y po mianych kilkakrotnych konferencyach, zgodzi-li się nakoniec na następujące artykuły:
Artykuł I. Będzie odtąd y na zawsze pokoy niewzruszony, prawdziwa iedność y doskonała przyiaźń między Nayiaśnieyszym Krolem Imcią Polskim, Wielkim Xiążęciem Litewskim y Iego Następcami, tudzież z Rzecząpospolitą Polską z iedney strony, a między Nayiaśnieyszą Cesarzową Ieymcią Krolową Apostolską Węgierską y Czeską, Iey Dziedzicami y Następ-cami y wszystkiemi Iey Państwami z drugiey, tak iż odtąd dwie Nayiaśnieysze Strony kon-traktujące nie popełnią, ani dopuszczą popełnić przez swoich ludzi żadnego nieprzyjaciel-skiego kroku, iedna przeciw drugiey directe albo indirecte, y że nie uczynią ani dopuszczą żadnego postępku przeciwnego teraźniejszemu traktatowi, ale raczey zachowywać go będą nienaruszenie w każdym punkcie, zostawać będą z sobą nazawsze w dobrey i doskonałey harmonii, y starać się będą o utrzymanie honoru, pożytku y beśpieczeństwa wzaiemnego, iako też o odwracanie iedna od drugiey wszelkiey szkody y uszczerbku.
Artykuł II Naywyższe Strony kontraktujące chcąc poprzedzić y oddalić wszelkie sprzeczki mogące nadwerężyć teraz y na przyszły czas między Niemi przyiaźń y dobre porozumienie, a sądząc, że nie ma zdolnieyszego sposobu do uskutecznienia tego pożądanego zamierzenia, iak zniszczenie wszelkich pretensyi, które iedne do drugich zakładać mogą.Więc Krol Polski tak imieniem swoim, iak y swoich Następcow, y Stany Krolestwa Polskiego y W. X. Lit. ustępuią ninieyszym traktatem nieodwołanie y wiecznie Iey Cesarskiey Mci Krolowy Apo-stolskiey Węgierskiey y Czeskiey, y iey Następcom y Dziedzicom oboiey płci, bez powrotu w żadnym przypadku, kraie, Woiewodztwa y Powiaty, które Ona, podług wydanego uniwer-sału dnia 11 Września roku 1772 obięła, na zastąpienie y wyrownanie pretensyom Koron Węgierskiey y Czeskiey, y ktore zawieraią się w granicach niżey wyznaczonych, to iest: brzeg prawy Wisły do Śląska aż do Sendomierza y zbiegu Sanu, a ztamtąd prowadząc prostą linią od Fronepola do Zamościa, a ztamtąd do Rubieszowa y aż do rzeki Bugu, y idąc z tam-tey strony rzeki prawdziwemi granicami Rusi Czerwoney (ktore są też same, co y Wołynia y Podola) aż do okolicy Zbaraża, ztamtąd prostą linią nad Dniestrem wzdłuż małey rzeczki przerzynaiącey małą część Podola nazwane Podgorze, aż do zbieg swego w Dniestr, potym zwyczayne granice między Pokuciem y Moldawą, ktore granice będą wyznaczone y wy-tknięte podług sytuacyi mieysca, wiadomości zebranych z naydawnieyszych rozgraniczeń, y podług tego, co koniecznie uczynić należy dla uniknienia nieprzyzwoitości, które z pomie-rzania superioritatis territorialis obu narodow we wszystkich tych mieyscach, które z ich przyległościami przeyść maią pod panowanie pomienioney tey Cesarzowy Ieymci y Krolo-wy Apostolskiey wyniknąćby mogły, y żeby żadney w tym nie pozostało wątpliwości y nie-pewności, zgodzono się na wyznaczenie z obu stron Kommissarzow dla udziałania na miey-scu dobrey mappy granic oboyga narodow, która się stanie prawem na przyszły czas wyznaczaiącym granice Prowincyi od Iego Krolewskiey Mci y Rzeczypospolitey Polskiey ustą-pionych. Więc Krol Imć Polski z Stanami Krolestwa tego y W. X. Lit. Cesarzowy Krolowy Apostolskiey y Iey Dziedzicom ustępuią wszystkie kraie y Powiaty zawarte w zwyż pomie-nionych granicach ze wszelką własnością, samowładztwem y niepodległością, ze wszyst-kiemi miastami, fortecami, wsiami, rzekami, ze wszystkiemi wazallami, poddanemi y oby-watelami, ktorych uwalniaią od homagium y przysięgi na wierność Iego Krolewskiey Mci y Rzeczypospolitey Polskiey uczynioney, ze wszelkiemi prawami tyczącemi się spraw cywil-nych, politycznych y duchownych, ze wszystkim zgoła, co do panowania zupełnego nad temi kraiami należy. Obiecuią nie zakładać nigdy żadnych pretensyi pod iakimkolwiek pre-textem do tych Prowincyi, ktore teraźnieyszym traktatem są ustąpione.
Artykuł III. Nayiaśnieyszy Krol Imć Polski y Stany Polskie, y Litewskie odstępuią rownie y spo-sobem iak naymocnieyszym od wszelkiey pretensyi, ktorą mogą mieć albo formować, czyli to teraz, czyli na potym do iakieykolwiek Prowincyi y Stanow, ktore Nayiaśnieyszy Dom Austryacki aktualnie posiada.
Artykuł IV. Iako Cesarzowa Ieymość Krolowa Apostolska oświadcza y wyznaie, iż pozyskała mocą ninieyszey cessyi wszystkich kraiow y Powiatow w wyżey wyrażonych granicach zawartych, a ztym także okolic y miast do Hrabstwa Spiskiego należących, ktore w tychże granicach zamykaią się, sprawiedliwą y proporcyonalną wyrownywaiącą cząstkę za wszyst-kie pretensye Koron swoich Węgierskiey y Czeskiey, tak wyrzeka się z swoiey strony nie tylko za siebie, ale też za swoich Dziedzicow y Następcow wszelkiey pretensyi, ktorą mieć mogła, lub ma ieszcze do Krolestwa Polskiego y W. X. Lit. pod iakimkolwiek bądź pozo-rem.
Artykuł V. Dyssydenci y Grecy Nie-Unici będą używać w Prowincyach ustąpionych wszystkich własności y possessyi, co się tycze stanu cywilnego, a względem religii, będą zupełnie zachowani in statu quo: to iest w tymże samym używaniu wolnym cultus et disciplinae, ze wszystkiemi y takiemi kościołami y dobrami kościelnemi, które posiadali w czasie przeyscia pod Panowanie Nayiaśnieyszey Cesarzowey Kro-lowy Apostolkiey w miesiącu Wrześniu w roku 1772 y Nayiaśnieysza Cesarzowa Krolowa Apostolska nie będzie nigdy używać samowładztwa naprzeciw statum, in quo została religia dyssydentow y Nie-Unitow w zwyż wyrażonych Państwach.
Artykuł VI. Nayiaśnieysza Cesarzowa Krolowa Węgierska y Czeska gwarantyie wyraźnie y naymocnieyszym sposobem Krolowi Imci Polskiemu, Iego Następcom y Rzeczy-pospolitey Polskiey wszystkie iey possessye teraźniejsze w tey obszerności y stanie, w którym zostaią po zawarciu traktatow między Rzecząpospolitą Polską, y Nayia-śnieyszemi Cesarzową Krolową Węgierską y Czeską, y Imperatorową całey Rossyi, y Krolem Imcią Pruskim, a podobnie Nayiaśnieyszy Krol y Rzeczpospolita Polska gwarantują Nayiaśnieyszey Cesarzowy Krolowy Apostolskiey y Iey Następcom. Ninieysze possessye, w tey obszerności y stanie, w którym się po zawarciu tychże traktatow znayduią.
Artykuł VII. Nayiaśnieysza Cesarzowa Ieymość Krolowa Apostolska oświadczywszy chęć swoią przykładania się przyiacielskiemi sposobami do przywrocenia spokoyności y dobrych rządow w Polszcze, na trwałym y niewzruszonym fundamencie gwaranto-wać będzie wszystkie, y takie konstytucye względem formy rządow, ktore ustano-wione będą w dostateczney zgodzie z Ministrami trzech kontraktuiących Dworow na Seymie aktualnie agituiącym się w Warszawie, pod Związkiem Konfederacyi, y dla tego będzie uczyniony akt osobny, zawierający rzeczone konstytucye, który ma być podpisany przez Ministrow y Kommissarzow pełnomocnych, iako część traktowania tego składaiący, y będzie miał tęż samę moc y walor, iakoby był tam wpisany słowo w słowo.
Artykuł VIII. To wszystko co będzie ułożono, y ustanowiono w traktatach y konwencyach osobnych, które poźniey mieysce mieć będą, tak co się tycze handlu obu narodow w ogulności, iak w szczegulności względem handlu soli, będzie miało tęż samą moc y wagę, iak gdyby słowo do słowa w ninieyszy traktat wpisane było.
Artykuł IX. Ponieważ to wszystko wyrazić się nie mogło w teraźniejszym traktacie, co się tycze dobra y pożytku dwoch Stanow, będzie więc uczyniony inny akt osoby, w kto-rym wypisze się to wszystko, co obydwie strony ułożyły, lub co w dalszym przecią-gu ułożyć mogą, ten zaś akt rownie moc taką y walor mieć będzie, iako y sam traktat.
Artykuł X. Obie Nayiaśn. Strony kontraktuiące oświadczaią, iż w przypadku, że wza-iemni Kommissarze, którzy nieodwłocznie wyznaczeni będą, nie będą mogli zgodzić się w tłomaczeniu artykułu II tego traktatu, stosować się będzie potrzeba do pośrzed-nictwa dwoch innych Dworow kontraktuiących, a tym czasem dzieło rozgraniczenia zatrzyma się, a gdyby w przyszłym czasie przypadły iakie spory między dwoma Pań-stwami, albo ich poddanemi względem granic, wyznaczą się Kommissarze z obu stron, którzy będą się starać ugodzić te zatargi po przyiacielsku.
Artykuł XI. W okolicznościach zamieszania, ktoremi Krolestwo Polskie zakłocone było, y woyny między Państwem Rossyiskim y Portą Ottomańską wszczętey, ta ogłosiw-szy manifest, którym zadaie Nayiaśnieyszey Rzepltey Polskiey zgwałcenie traktatu Karłowickiego, a ztąd pochodzą wątpliowści y niespokoyności tak o aktualnym by-ciu tego traktatu, iak o dalszym postępowaniu Porty, względem Rzeczypospolitey, Nayiaśnieysza Cesarzowa Ieymość Krolowa Węgierska y Czeska obiecuie się wdać wraz z Nayiaśnieyszą Imperatorową Ieymcią całey Rossyi, y Nayiaśnieyszym Kro-lem Imcią Pruskim, do odwrocenia Porty od wszelkich nieprzyiaznych zamysłow przeciwko Nayiaśnieyszey Rzeczypospolitey z przyczyny tego zarzutu, y otrzymać przez Ich wkładanie się, aby Porta Ottomańska postępowała podług przepisow wspomnionego traktatu Karłowickiego, iako zawsze trwaiącego y nigdy nienadwerę-żonego.
Artykuł XII. Lubo ninieyszy traktat po Francuzku iest pisany, to żadney uymu napotym nie uczyni zwyczaiowi używanemu od Nayiaśnieyszych Stron kontraktuiących.
Artykuł XIII. Woyska Nayiaśnieyszey Cesarzowy Ieymci Krolowy Węgierskiey y Czeskiey wynidą z Polski, we dwa tygodnie po ratyfikacyi teraźnieyszego traktatu.
Artykuł XIV. Ninieyszy traktat będzie ratyfikowany przez Nayiaśnieyszego Krola Imci y Rzeczpospolitą. Polską z iedney, a Nayiaśnieyszą Cesarzową Ieymć Krolową Wę-gierską y Czeską z drugiey strony, w przeciągu sześciu tygodni, rachuiąc od dnia podpisu albo prędzey, ieżeli można, y będzie włożony w konstytucye ninieyszego Seymu. Obie Nayiaśniejsze Strony kontraktuiące będą się starać o gwarancyą Nayia-śnieyszey Imperatorowy Ieymci całey Rossyi, y Nayiaśnieyszego Krola Imci Pru-skiego. Dla większey wiary tego, my Plenipotencyaryuszowie y Kommissarze umyślnie wyznaczeni y autoryzowani do zawarcia tego traktatu, podpisaliśmy go, y pieczęć naszą przyłożyliśmy; w Warszawie 18 Września 1773.
AKT OSOBNY zawieraiący rożne ustanowienia. W traktacie zawartym między Nayiaśnieyszym Krolem Imcią y Rzecząpospolitą Polską z iedney, a Nayiaśniejszą Cesarzową Ieymcią Krolową Węgierską y Czeską z drugiej strony, iest w artykułach VIII y IX ostrzeżenie względem ułożenia osobnego aktu, ktoryby zawierał w sobie to wszystko, cokolwiek się ściąga do dobra i pożytku dwoch Potencyi, tudzież do handlu, y co nie może być wciągnione w sam traktat, y że to wszystko, na co się obiedwie strony zgodzą, będzie miało tęż samę moc y ważność, iakoby w samym traktacie zawarte było; przeto strony w ugodę wchodzące, zgodziłyby się na artykuły następujące:
ARTKUŁ I. Stan obywatelow Nayjaśn. Rzpltey przeniesionych pod panowanie Nayiaśn. Cesarzowy Ieymci Krolowy Wegierskiey y Czeskiey, mocą traktatu wyżey wyrażonego, nie będzie podleyszy od kondycyi dawnych poddanych Nayiaśn. Cesarzowy Ieymci, y ciż obywatele zażywać będą pod Iey panowaniem tych wolności y prerogatyw, które z dobrem powszechnym poddanych teyże Cesarzowy Ieymości zgadać się będą.
ARTYKUŁ II. Obywatele, którzy maią, albo mieć będą swoie possessye razem w Stanach obydowch Potencyi kontraktuiących, będą mogli żyć, y używać swoich dochodow według własnego upodobania w tey lub owey stronie, gdzie im się podobać będzie założyć swoie mieszkanie, y w tym nie będą podlegać z tey przyczyny nie maią żadnym nadzwyczaynym podatkom na nich włożonym.
ARTYKUŁ III. Wolno będzie każdemu szlacheckiego lub mieyskiego tanu obywatelowi, y poddanemu Rzpltey Polskiey przenieść się do Stanow Nayiaśnieyszey Cesarzowy Ieymci Krolowy Węgierskiey y Czeskiey, y wzaiemnie nowym poddanym wolnym Cesarzowy Krolowy Ieymości założyć sobie mieszkanie w Stanach Rzpltey, y przedać dobra swoie w przeciągu lat sześciu, rachuiąc od daty terażnieyszego aktu, bez obowiązku płacenia, y zostawienia w kraiu cząstki iakiey sprzedanego maiątku. Z tym wszystkim ci, którzy się będą chcieli przenieść z iednego kraiku do drugiego, powinni będą wprzod uspokoić długi y pretensye, ktoreby się do nich znalazly w kraiu, z którego się wynoszą, pod karą zatrzymania y zaaresztowania onychże prze zwierzchność mieysca, w ktorem mieszkali.
ARTYKUŁ IV. Wolno będzie szlachcie Polskiey poddaney Rzpltey, która aktualnie zaszczycona będąc urzędami w Polszcze, ma oraz swoie possessye w kraiach przeniesionych pod panowanie Nayiaśn. Cesarzowy Ieymci, używać swoich dochodow, bez płacenia żadnego z dochodow z kraiku do kraiku przeniesionych podatku, będzie oraz miała wolność sprawowania urzędow swoich, bez żadney przeszkody z strony zwierzchności
ARTYKUŁ V. Obywatele oboyga stanow będą mogli po całey rozległości tych respective Stanow, wolnie odbierać summy dane na zastaw, wszystkie inne długi, dziedzictwa y sukcessye, tudzież posagi bez obowiązku płacenia iakiey od tego kwoty, z tym dokładem, iż to uwolnienie od płacenia juris detractus nie będzie się daley rozciągało, iak od lat sześciu do daty czasu, w którym używanie prawa tego stronom interesowanym będzie się zaczynało. Na ten koniec wyznaczona będzie Kommissya do rozpatrzenia się w długach obywatelow obydwoch Stanow, ażeby długi w wszelkiey rowności wzaiemnie były wypłacone z stron obydwoch, y żeby kredytorowie iednei strony nie mogli wyciągać zapłaty, tylko w proporcyi zaspokoionych długow z drugiei strony.
ARTYKUŁ VI. W processach cywilnych zaczętych, lub ieszcze nastąpić mogących między obywatelami oboyga Państw, zachowana będzie zwyczayna reguła, żeby strona powodowa poszła za zwioerzchnością strony pozwaney, y każda winowayca powinien być karany na mieyscu występku. W reszcie Nayiaśnieyśnieyszy Krol Imć y Rzplta Polska obiecuią starać się o skuteczne sposoby, ażeby poddanym Nayiaśn. Cesarzowy Krolowy Ieymci Węgierskiey, y Czeskiey zawsze uczyniona byłz prędka y dobra sprawiedliwość, a nadewszystko, żeby wyroki sądowe ultimae instantiae miały exekucyą. Rownie Nayiaśn. CesarzowaKrolowa Iemć obiecuie należytą y prędką sprawiedliwość dla obywatelów Polskich, ktorzyby w iey kraiach sprawy mieć mogli, y ogolnie z obydwoch stron tranzakcye, sentencye, y exekucya dekretow wyszłych w Sądach ultimae instantiae, lub potwierdzonych konstytucyami przed wzięciem possessyi kraiow ustąpionych Nayiaśn. Cesarzowy Ieymości, Krolowy Węgierskiey utrzymane będą.
ARTYKUŁ VII. Pieniądze skarbowe Rzpltey zastane w dzień wzięcia possessyi, to iest 13 Września roku 1772 w kassach Prowincyi ustąpionych Nayiaśn. Cesarzowy Krolowy Ieymości Węgierskiey y Czeskiey, będą wrocone na rozkaz Cesarzowy Ieymości.
ARTYKUŁ VIII. To wszystko, co zastano w gotowych pieniądzach, ruchomościach, y żywnościach w ekonomiach Krolewskich, iako też dochody y remanenta aż do 13 Września 1772 roku, Nayiaśnieyszemu Krolowi Imci będzie bonifikowano, skoro Komissarze z obydwoch stron wyznaczeni, pomiarkowanie w tey mierze uczynią.
ARTYKUŁ IX. Dochody y remanenta żup Wieliczki, Bochni y Samborza, czyli w pieniądzach, czyli w produktach, aż do dnia wzięcia possessyi, Nayiaśnieyszemu Krolowi Imci będą wrocone, iak prędko Komissarze obydwoch stron szacunek tego wszystkiego uznaią.
ARTYKUŁ X. Rekrutowanie żołnierzy, y werbowanie iakiekolwiek w Stanach obydwoch respective Potencyi pod żadnym pretextem nie będzie wolne.
ARTYKUŁ XI. Archiwa tyczące się dobr poddannych Rzeczypospolitey y ich fortun, ktore zostały się we Lwowie y we wszystkich innych Grodach y Powiatach, które poszły pod panowanie Nayiaśnieyszey Cesarzowy Krolowy Węgierskiej y Czeskiey będą wydane Rzeczypospolitey następuiącym sposobem. Imo. Krol Imć y Rzplta Polska zalecą obywatelom Woiewodztw interess w tym maiącym, żeby wybrali spomiędzy siebie osoby, które udawszy się na mieysca naznaczone, wraz z Deputatami wyznaczonemi na tenże sam koniec przez Regencye Cesarzowy Ieymości Krolowy, zrewidować maią wspomnione archiwa y Kancellarye, y to wszystko, co znaydą w protokułach, oryginalnych, y innych papierach tyczących się obywatelow Rzeczypospolitey, coby zaś mogło być oddzielone od aktow tyczących się samych poddanych Rzeczypospolitej, wydane będzie bez zapłaty, z podpisanym inwentarzem z obydwoch stron, którego kopia iedna zweryfikowana zostanie przy każdey stronie. 2do. Protokuły y księgi, w których tranzakcye wzaiemnych dwoch Państw są razem zapisane, nie mogą bydź wydane, wolno będzie na rekwizycyą rzeczonych osob, y każdemu w tym interess maiącemu, extrakta autentyczne z nich wypisywać, za zapłaceniem pomiarkowanym praw Kancellaryi, podług zwyczaju praktykowanego w Polszcze, y taxy ustanowioney przez prawo, to iest od arkusza zawierającego w sobie 80 linii złoty Polski ieden. W czym wzaiemność we wszystkich archiwach, y Kancellaryach Rzeczypospolitey dla obywatelow pod panowanie Cesarzowy Ieymości Krolowy przeszłych, będzie od Krola Imci y Rzeczypospol. Polskiey nakazana Dla wiary temu my Pełnomocnicy przez obydwie Nayiaśnieysze kontraktuiące Strony uroczyści autoryzowani, ten akt osobowy własnemi rękami naszemi podpisaliśmy. Y pieczęciami herbow naszych utwierdziliśmy. Dan w Warszawie dnia 16 Marca r. 1775.
AKT OSOBNY zawieraiący to, co się do handlu dwoch Państw kontraktuiących stosować ma. Ponieważ w traktaciena teraźnieyszym Seymie zawartym, y dnia 18 Września r. 1773 podpisanym, przez artykuł VIII jest obwarowane ułożenie osobnego aktu, względem tego wszystkiego, co się do handlu między Stanami Nayjaśniejszey Cesarzowy Imci Krolowy Apostolskiey, y Nayiaśnieyszego Krola Imci y Rzeczypospolitey Polskiey ściągać może, przeto ciż sami Pełnomocnicy, w rzeczonym traktacie wyrażeni, y na ten koniec umocowani, ustanowili y zawarli artykuły następujące:
I. Chcąc rozkrzewić y wspierać handel między dwoma Państwami, Nayiaśn. dwie Strony kontraktuiące stanowią: żeby od daty teraźnieyszego aktu, od wprowadzenia wszelkiego rodzaiu żywności i towarow, bądź w produktach, bądź w manufakturach, nie płacono w obydwoch stron, tylko po cztery od sta, według nowej taryffy, która gdy teraz zaraz nie może bydź ułożona, z specyfikowaniem ceny, wagi, miary, lub liczby towarow, według rożnego ich rodzaiu, dla uprzątnienia wszelkiey trudności lub tłomaczenia; z tym iednak ostrzeżeniem, ażeby rzeczone żywności y towary były produkcyi, albo własney fabryki Polskiey, żeby to było zaświadczone, a świadectwo podpisane na komorach, y żeby towary, które mogą bądx cechowane, tymże cechem naznaczone były, według form y kopiy, które wzaiemnie będą komunikowane; dla tego stanęła ugoda, żeby w czasie 3 miesięcy rzeczona taryffa była ułożona, y wzaiemnie zamieniona, która napotym za regułę służyć ma, iako pismo autentyczne do teraźnieyszego traktatu należące. Na fundamencie teyże taryffy, która iedne tylko cło ustanawia, na lądzie y na wodzie po wszystkich respective granicach obydwoch kraiow, zgodzono się wzaiemnie na to, że każdy kupiec, który według taryffy zapłacił cło importacyi na iednym mieyscu, nie może bydź więcey przymuszony, pod żadnym pozorem, do zapłacenia tegoż cła drugi raz na innym mieyscu.
II. Nayiasnieysza Cesarzowa Imć Krolowa nie będzie wyciągała od wywożenia do Polski żywności, bądź produkcyi, bądź fabryki Stanow iey dziedzicznych, iak 5/12 od sta. Wszelka wzaiemność płacenia od wyiścia produkcyi Polskich od iey kraiow wychodzących waruie się.
III. Co się tycze wina Węgierskiego, obwarowano, że Nayiaśnieysza Cesarzowa Imć Krolowa obiecuie ułatwić, ile tylko można, wywożenie tegoż wina, a Polska z swoiey strony nie będzie wyciągała więcej do wchodzenia onegoż w kray iey, iak puł czerw. zł. rownie od beczki, y antała.
IV. Wolno będzie każdego czasu Polakom wywozić produkcyie, które się w Polszcze rodzą, albo w niey są fabrykowane, do wszystkich kraiow Nayiaśnieyszey Cesarzowy Imci Krolowy, wyiąwszy towary zakazane specyfikowane z obydwoch stron w nowey taryffie, y oneż przedawać byle zapłacili nie za cło przez nową taryffę ułożone, to iest po 4 od 100, co ze wszech miar rownie zachowane bydź powinno w Polszcze względem poddanych Nayiaśnieysz. Cesarzowy Imci Krolowy. Y ieżeliby na ktorymkolwiek bądź mieyscu poddani dwoch respective kraiow, przez przedanie towarow nie wyszlo na swoie; tedy bez wszelkiey przeszkody, y bez zapłacenia naymnieyszego cła, pod iakimkolwiek bądź pretextem, będą mogli wracać się z niemi do siebie lądem, y wodą.
V. Od wszystkich towarow, ktore z Krolestwa Polskiego przez kray Nayiaśnieyszey Cesarzowey Krolowej Imci przechodzić będą, czyli lądem, czyli wodą, naywięcey ieden od sta płacić się będzie tranzytu, według taryffy iuż na ten koniec oddaney, tudzież cło zwyczayne na utrzymanie gościńcow tak, iak ie płacą sami poddani Nayiaśnieyszey Krolowey Imci. Rzeczone towary żadnym rewizyom y ich possessorowie przysiędze nie będą podlegli, wyiąwszy w przypadku oczywistego oszukaństwa, w czym z strony Polskiey wszelka będzie zachowana wzaiemność względem wszystkich towarow y żywności przychodzących z kraiow dziedzicznych Nayiaśnieyszey Cesarzowy Imci Krolowy, y przez kray Polski przechodzących.
VI. Handel soli będzie zupełnie wolny od całey rozległości kraiow Rzeczypospolitey, tak dalece, że każdemu wolno ią będzie przedawać bez przeszkody, y że każdemu wolno będzie kupować ią, y w nią się opatrzyć, gdzie mu się podoba. Nayiaśnieyszy Krol Imć y Rzeczposp. Polska oświadczaią, że nie pozwolą nigdy na monopolium tego towaru, y ułożyły obie Potencye, że od sprowadzenia soli iakieykolwiek z kraiow Austryackich, wyiąwszy tę, ktora Wisłą sprowadzona będzie, y ktora od wszelkiego podatku zupełnie wolna zostanie, nie będzie potrzeba płacić inszych podatkow importationis vel exportationis, cła lub iakiegokolwiek poboru w Państwach Nayiaśnieyszey Cesarzowy Imci Krolowy, y w Polscze, procz tych, które do tych czas były w używaniu w Xstwie Litewskim, podług rożności gatunkow soli, y to cło ustanowione będzie od cetnara maiącego sto funtow Warszawskich.
VII. Towary sprowadzone rzekami granicznemi obydwoch Państw, nie będą obciążone żadnym podatkiem, tak dalece, że wybieranie poboru za przeprowadzenie, transitus nazwany, będzie tylko na ten czas miało mieysce, gdy właśnie przez kray ktoreykolwiek z dwoch Potencyi przeprowadzone będą.
VIII. Partykularne osoby nie będą mogły wymagać cła od żywności y towarow, ktoremi obie Potencye handlować będą, wyiąwszy iednak opłatę od przewozu y mostowego, ktora przez zwierzchność kraiową ułożona będzie, podług proporcyi expensy na ich utrzymanie.
IX. Utrzymywane będzie iak naywiększe bespieczeństwo, wzaiemna protekcya, y nayprędsza sprawiedliwość dla wszystkich handluiących, ażeby pod żadnym pozorem nie byli uciemiężeni, y żeby mogli iechać w interessach handlowych, y powracać beśpiecznie z obu stron, płacąc podatek ustanowiony nową taryffą, tak dalece, że wszystkie łatwości y uwolnienia, które Nyiaśn. Cesarzowa Ieymć Krolowa pozwoli poddanym Nayiaśn. Rzepltey Polskiey, będą wzaiemnie zachowane dla poddanych Nayiaśn. Cesarzowy Ieymci Krolowy, y sprawiedliwość z obydwoch stron w wszelkich sprawach pochodzących z interessow handlu, będzie czyniona z tym samym przyspieszeniem, co y dla spraw wexlowych.
X. Ponieważ handel ma być wolny, obowiązuią się przeto obydwie strony, że nawet zwierzchność nie będzie mogła przymuszać kupcow do przedania swoich towarow, lub kupienia, pod iakimkolwiek bądź pretextem. Także nie będzie przymuszenia wzaiemnego do przyięcia zamiast pieniędzy gotowych iakichkolwiek rzeczy, chyba że to dobrowolnie, albo za ugodą między kupcami stanie się.
XI. Cło wzaiemnie ustanowione nową taryffą, powinno być płacone wszędzie, złotem lub monetą srebrną, kurrencyą w kraiu maiącą, iak się będzie podobało przedaiącemu, który nie może być przymuszony do płacenia tym, lub owym in specie gatunkiem.
XII. Wolno będzie kupcom y poddanym obydwoch Państw w przypadku choroby, lub w iakimkolwiek czasie, przed lub przy samey śmierci legować testamentem albo inszym iakowym rozrządzeniem, y darować komu im się zdawać będzie, towary, rzeczy, pieniądze, pretensye, długi do odebrania, y wszelkie mobilia do nich należące, lub należeć mogące w czasie śmierci w całym tychże Potencyi kraiu; a gdyby się zdarzyło, żeby ktory kupiec Nayiaśn. Cesarzowy Ieymości Krolowy umarł w Polszcze, albo kupiec Polski w Państwach Cesarzowy Ieymci Krolowy, czy uczynił testament, lub nie, ich towary, rzeczy, y cokolwiek po nich zostanie, będzie oddane za daniem rewersu, bez naymnieyszego uszczerbku ich wspolnikom, krewnym, albo temu, ktory się stawi od odebrania onych; z tym iednak ostrzeżeniem: że testament, albo prawo ab intestato będą wyprobowane, podług prawa tego mieysca, w ktorym kupiec umrze, y że od tego wszystkiego, co z kraiu wyniesione będzie, trzeba zapłacić od waloru tychże rzeczy 10 od 100.
XIII. Gdy nakoniec Rzplta Polska nie może po skończonym dopiero zamieszaniu tak długim, y szkodliwym obiąć zaraz wszystkich zyskow, ktore mieć może z handlu przyszłego, Nayiaśn. dwie Strony kontraktuiące zachowuią sobie na potym specyfikacyą tego wszystkiego, co może przydać się do tychże zyskow, y do utrzymania wzaiemności iak naydoskonalszey, ktora przystoi między dwiema Potencyami sąsiedzkiemi, y przyiacielskiemi.
Dla wiary temu my Pełnomocnicy przez obydwie Nayiaśnieysze kontraktuiące Strony uroczyście autoryzowani, ten akt osobny własnemi rękami naszemi podpisaliśmy, y pieczęciami herbow naszych utwierdziliśmy.
Dan w Warszawie dnia 16 Marca r. 1775.
Informacje o pochodzeniu tekstu możesz znaleźć w dyskusji tego tekstu.