owo wyjście z dzieciństwa odnosi się do stwierdzenia dojrzałości — nie czego innego.
Pierwsza kategorya t.j. pierwsze obcięcie włosów jest za to więcej zawiłą, sprowadzić ją też do jednakowego jakiegoś wspólnego wszystkim zwyczaju i czasu bardzo trudno.
Już w Indyach, jak wiemy, nie ma na pierwsze postrzyżyny stałego terminu. Rok jeden, trzy, pięć od urodzenia, a wreszcie siedem i więcej wspominają księgi obrzędów jako czas ich obchodzenia. Pod tym więc względem nie mogą one stanowić pewniejszego punktu oparcia. U Słowian spotykamy tę samą rozmaitość lat dwa, trzy, pięć i wreszcie siedem. U Germanów lat siedem i aż dwanaście. Nie wiele nas pouczają także ślady pierwszego obcięcia włosów u Greków i Rzymian, uroczystości odrębnej od postrzyżyn zarostu, o której już mówiłem. Dwa kościelne obrzędy pierwszego strzyżenia włosów w Kościele łacińskim i greckim, pochodzące od pogańskiego takiego samego zwyczaju, nie mają stałego terminu. W Kościele wschodnim często nawet obchodzą pierwsze postrzyżyny przy chrzcie a więc bardzo wcześnie[1], w zachodnim nie wiadomo kiedy. Pogańskie rzymskie obchodzono bardzo późno, może równocześnie z ostrzyżeniem zarostu[2].
Źródła więc nie dają nam nigdzie stalszego punktu oparcia, natomiast daje nam go fakt, na który już zwracałem uwagę a mianowicie: {{Roz|połączenie pierwszego obcięcia włosów z dostawaniem zębó}w. Jak wiadomo, kończy dziecko dostawać zęby albo w rok jeden, albo w siedem stałe. Od tych dwóch okresów życia więc mogły pojść, rozejść się niejako terminy postrzyżyn. Lat trzy, pięć i powyżej siedmiu n.p. są to lata wzięte dowolnie, wskutek jakich przyczyn? dziś odgadnąć trudno. Aby na to odpowiedzieć, należałoby znać wszystkie warunki, wśród których znajdowało się pewne plemię albo odłam całego szczepu. Dostanie pierwszych zębów łączy się, jak wiemy, z wprowadzeniem dziecka do sakralnego związku rodziny, wspominają o tem źródła indyjskie, to więc mogłoby przemawiać za jednym rokiem. Za siedmioma jednak przemawia więcej: raz, że skoro się przyjmie dostawanie zębów jako związane z wejściem dziecka do religii domowej, to można przyjąć ich przemianę za taką właśnie chwilę, przejście jest również łatwe od postrzyżyn w rok jeden do postrzyżyn w lat siedem jak odwrotnie. Są n.p. pewne wierzenia ludowe, które zdają się
