W Sylorecie jest więc, jak widzimy, z zadania morał, w treści obfitość fantazyi; iżby jednak z téj treści wynikał z koniecznością ów morał, iżby nawet ta treść była istotnie obrazem znanych w rzeczywistości losów ludzkich, nie łatwo przyznać. Widzimy tu w dziejach wprowadzonych jednostek zmiany tak nagłe, tak bezpowodne i tak nieprawdopodobne, widzimy taki odmęt obrazów, z użyciem wprawdzie nazwań historycznych, ale z takiém zmieszaniem i miejsc i czasów (na placu tu np. jednocześnie: Assyrya, Persya i Pergam, Cyrus, Astyages i królowa Palmiry Zenobia i t. p.), iż obraz cały wydawać się musi nie jako kompozycya artystyczna, logiczna, lecz raczéj jako igrania mar sennych, lub jak zmieniające się nagle krajobrazy panoramy. Anachronizmy, geograficzne bąki i t. p. były-to wprawdzie wady i najznakomitszych poetów (np. u Szekspira, Aryosta i t. p.); sądzimy jednak, że część tych wad policzoną być może i na karb wydawców. Być może, iż nie jeden tu rozdział był szkicem dopiéro, być może, iż to był materyał do dwóch poematów (bohater główny, Syloret, znika tu całkiem w pół powieści); nie wiemy nawet, jaki właściwie napis znajdował się w rękopiśmie, to jest jaką w nim część pomysłów brał autor na siebie. Tytuł bowiem całkowity tego poematu w wydaniu jest następny: Syloret albo prawdziwy obraz etc., zaś w końcu: obraz w starodawnéj historyi z różnych greckich i łacińskich pisarzów wyjętéj, odmalowany, — a przez Imć Pana Wacława z Potoka Potockiego, Podczaszego Krakowskiego, w rymie polskim żywszemi kolorami odnowiony.
Poemat ten, po jego wydaniu, nie miał, jak się zdaje, rozgłosu; — nie otrzymał on wydania drugiego, a zastanawia, iż Krasicki w wydanym swym w roku 1781 Zbiorze wiadomości czyli Encyklopedyi, o poemacie tym (jakkolwiek wydanym już od lat 16-tu) wspomina jako o zostającym jeszcze w rękopiśmie.
Tak jak jest, Syloret nie może się uważać zapewne za utwór znakomity, zawsze jednak ze względu na niejeden w nim szkic charakteru, sceny, ozdobność dykcyi, obfitość fantazyi, nie może się nie uważać za utwór poety.
Do poematów Potockiego historycznych należą: Pełna, Nowy Merkuryusz, Wojna Chocimska, Poczet Herbów, Opisanie Rycerza Chrześcijańskiego[1].
Jeżeli poematom treści romantycznéj najwięcéj zdawał się poświęcać Potocki dni życia, pierwiastek znowu historyczny był cechą, którą najstaléj i najprzeważniéj odznaczały się wszystkie jego
- ↑ Poezyą tę, znajdującą się dotąd w rekopiśmie, domyślnie tylko odnosimy do historycznej; brzmienie bowiem każe przypuszczać, iż jest to przerobienie broszurki Staropolskiego: Prawy Rycerz.
