Strona:PL Wacław Nałkowski-Jednostka i ogół 139.jpeg

na działalność psychiczną, jest jak budowniczy, co wznosi gmach z materyału skalnego, wydobytego z pod fundamentów; im więcej wydobędzie materyału, im wyżej ku niebu pomknie szczyty swej budowli, tem bardziej rozszerzy pod nią otchłań, osłabi podstawę i zwiększy ciśnienie na nią wywierane. Wreszcie przy tej szalonej żądzy nieba, przy gorączkowem wznoszeniu gmachu do zawrotnych wysokości, osłabiona podstawa nie wytrzyma ciśnienia i gmach runie, jeszcze przed wykończeniem, przed tem, zanim mógł spełnić cel, dla którego był tak wspaniale wznoszony. — Niech więc budowniczowie będą ostrożni: jeżeli gmach ich zacznie się chwiać, niech zawczasu część materyału przeniosą napowrót do podstawy. Kowalewskiej nie udało się tego uczynić, nie mogła też, jak okazaliśmy, oprzeć się na żadnych podstawach sztucznych, i dlatego budowa jej, choć nie całkiem bezpłodnie, ale w każdym razie bardzo przedwcześnie, zapadła się w tajemną, bezpowrotną głąb.
 Gdy się oglądamy myślą za współczesnymi wielkimi duchami kobiet, zbudzonych do życia umysłowego, do czynnej roli w psychicznej ewolucyi ludzkości, nie wiele znajdujemy takich, któreby się mogły mierzyć z Kowalewską, a przewyższa ją jedna może — Ada Negri.
 Pierwsza, dziecię bogactwa, znosiła w dzieciństwie brzemię despotyzmu rodzicielskiego i zwyczajowego — druga, dziecię robotnicy, znosiła od dzieciństwa brzemię nędzy. Pierwsza, po wysiłkach i walkach duchowych, mogła znaleźć wytchnienie śród wygód wsi rodzinnej — druga nie miała chwili wytchnienia od walki podwójnej, duchowej i życiowej. Pierwsza „wy-