Grzegórz II.-III Papież. 477 stkich tych homiljach, tak na Ezech. jak i na Ewang., trzyma się G. tej samej metody, co i w homiljach na Joba. Wyłączniej moralnemi są: 4) Regulae pastoralis liber, v. Liber curae pastoralis, z przedmową do Jana, bpa Rawenny. Jan wymawiał G'wi, że uchylał się od przyjęcia godności papiezkiej. Na to mu G. w odpowiedzi posyła niniejsze dzieło, w któróm mówi: a) o potrzebnych do stanu duchownego przymiotach i uzdolnieniu, b) o obowiązkach pasterza dusz, mianowicie jak ma żyć, c) jak ma nauczać powierzoną sobie trzodę, aby nauczanie było skute-cznem, na ostatku d) wzywa nauczycieli duchownych, aby w siebie wnikali, nie dozwalając zapanować nad sobą pysze, lecz aby zawsze byli pokornymi. Co do wykładu i poprawności w wyrażeniach dzieło to niżej stoi od innych pism G'a, a na równi z tejże treści dziełami śś. Chryzostoma i Grzegorza nazjanz. Rozeszło się ono szeroko na zachodzie, a ces. Maurycy kazał je przełożyć na język grecki, Alfred W. zaś sam przełożył na anglosaksoński. Synod turoneński III can. 3 poleca: „Nulii episcopo liceat canones, aut Librum pastorałem a B. Gregorio P., si fieri potest, ignorare, in quibus se debet unusquisque quasi in speculo assidue consideraro." Na synodzie mogunckim (813 r.) i na reimskim II bpi po Biblji i Kanonach czytali to dzieło. Ostatnie wydania: ap. Hurter, Sanctor. PP. opuscula, Innsbruck 18 7 3 vol. XX, i S. Greg. M. Regulae past. liber esc benedictinor. recensione, praemissa est vita s. Greg. a Paulo Dia-cono conscripta, Lips. 1873. 5) Dialogorum libri i de vita et miraculis patrwn italieorum et de aeternitate animi; 3 pierwsze księgi, pisane ok. r. 594, opowiadają o życiu i cudach dawniejszych Ojców i świętych włoskich (II księga cala o ś. Benedykcie z Nursji); w 4-ej o stanie duszy po śmierci. Djalogi te tłumaczone były na język grecki przez Pap. Za-charjasza (74 1 — 52), na anglosaksoński przez Alfreda W., z greckiego na arabski ob. r. 74 9, i in. Tytułują je niekiedy wprost Dialogus, bezimiennie. 6) G. zostawił także około 840 listów czyli Registrum (v. Re-geslum), albo Epistolarum libri li. Listy te pisane były podczas papieztwa jego; w dawniejszych wydaniach dzielą się na 12 ksiąg; benedyktyni podzielili je na 14 (tyleż lat pontyfikatu G'a). Treść tych listów jest w części tylko dogmatyczna i moralna, więcej zajmują się administracją i karnością kościelną, wiele jest rekommendacyjnych, lub wyznaczających wsparcie dla prywatnych osób i t. p. Znajdują się w t. II wyd. benedyktyńskiego, jako też w Mansi, Concil. t. IX (według podziału dawnego); treść każdego listu w Jaffe, Regesta n. 703—1547. 7) Z ksiąg liturgicznych: Sacramentarium, v. Liber Sacramentorum (cum notis et observationib. ed. Hugo Menardus, Paris. 164 2, i w benedyktyńskiem wydaniu dzieł ś. G'a t. III p. 2 7 8), niewątpliwie opracowanćm zostało przez Ga na podstawie dawnych Sakramentarićw Leona I i Gelazego I, chociaż ma także późniejsze dodatki (M. C. Lilienthal, Schediasma de Canone Missae Gregoriano, Lugd. Bat. 174 0); b) od niego także pochodzi Liber antiphonarius i c) Liber gradualis; inne zaś, jak d) Benedietionale, e) Liber responsalis, seu Antiphonarius (v. Respontoriale et antiphonarium), chociaż ich układ przypisywanym jest G'wi, prawdopodobniej nie od niego pochodzą. Benedyktyni, wydawcy dzieł ś. G'a, przyznają temu ś. jeszcze następujące dzieła: 8) In librum I Regum, qui et Samuelis dicitur, twiarum expositionum libri 6; 9) Eipositio super Cantioa Canticorum; 10) Eipositio in 7 Ptalmot poenitentialei; ll) Concordia tjuorumdam testimoniorum S. Scripturae (wy-
