•456 Grzech. kiera jeśliby była godziwą, nie jest grzechem wtenczas, kiedy warunek nsuwa złość czynu. To się stosuje szczczególuiej do przedmiotów zewnętrznie tylko złych (extrinsece mala), jak np. jedzenie mięsa w dzień postny, praca w dzień świąteczny. Nie godzi się zaś złego pragnąć pod warunkiem, kiedy warunek nie odejmuje grzeszności przedmiotowi, bo w takira razie czyn woli zmierza do przedmiotu złego. To ma miejsce w przedmiotach wewnętrznie i bezwzględnie grzesznych (intrinsece et abso-lute malis), jak np. kradzież, cudzolóztwo, kłamstwo, bluźnierstwo, zemsta i t. p. Cf. <S. Thom. Ag., Summa theol. p. 1,2 tract. de habitibus q. 7 1 — q. 89; S. Alphonsus, Theol. moralis lib. 2 tr. de peccatis n. 1—64; Suarez Fran., Tract. de vitiis et peccatis; Kilber, Do pecc.; Teippel, De peccati natura (184 7); Julius Muller, Die christliche I.ehre von der Siinde, 2-e Ausg. Greslau 1844, 2 v.; Konr. Tanner, Darstellung d. Wesens d. Siinde. X. K. R. Grzechy główne, grzechy wołające o pomstę do nieba i grzechy pko Duchowi św. Jak na drodze dobrego człowiek różne przebiega stadja i, począwszy od odrodzenia, częstćm powtarzaniem dobrych uczynków dochodzi do cnotliwego życia, a następnie do doskonałości i świętości, tak podobnie i na drodze grzechu dają się w ogóle rozróżnić trzy główne stadja: l) stan poczynającej się grzeszności, 2) stan życia występnego i 3) stan zupełnej zakamieniałości i niepokuty. Na tych trzech stadjach przebiegu złego opiera się podział grzechów: na grzechy główne (peccata capitalia), na grzechy wołające o pomstę do nieba (peccata in coelura clamantia), cechujące stan życia występnego, i wreszcie na grzechy pko Duchowi ś., cechujące stan zakamieniałości i niepokuty. 1. Stan poczynającej się grzeszności. Złe ostateczne i ogólne swe źródło ma w nieporządnej miłości siebie, w samolubstwie, i objawia sig ze swej pozytywnej strony w ogóle jako nieporządne pożądanie dóbr znikomych (s. Thom. 1,2 qu. 7 7 a. 4). Pożądanie zaś to objawia się trojako: jako pycha żywota, jako pożądliwość ciała i jako pożądliwość oczu (i Jan 2, 15), odpowiednio do tego, czy skierowane jest ono do dóbr w nas spoczywających, do własnych naszych przymiotów, czy też do dóbr przez nas uczulanych, do rozkoszy cielesnych, czy też wreszcie do dóbr po za nami się znajdujących, do dóbr ziemskich. Szczegółowo zaś objawia się pożądliwość w siedmiu formach. Gdy wola zbacza od porządku pochodzi to ztąd, że albo pragnie tego, czego pragnąć nie powinna, albo też odwraca się od tego, od czego odwracać się nie powinna. Dobro zaś, jakiego wola nieporządnie pragnie, może być dobrem zniko-mem albo w nas, jako osobisty nasz przymiot, na którym się pycha (ob.) gruntuje, albo po za nami bogactwo, za jakićm ugania się ehe i-w o ś ć (ob.) czyli łakomstwo, albo też przez nas uczuwane i zmy-iłowo nas zadawalniające dobro, odnoszące się już to do utrzymania jednostki, już to do zachowania rodzaju, z których pierwszego nadużywa nieumiarkowauie w jedzeuiu i piciu, czyli obżarstwo ipi-j a ń s t w o (ob.), drugiego zaś nadużywa nieczystość (ob.). Gdy zaś wola odwraca się od tego, od czego odwracać się nie powinna, przedmiotem jej wstrętu jest albo pozorne dobro bliźniego, jakie ją razi, albo też jakowa napaść, jaka pobudza wolę do żywego oporu, albo też wielka jaka trudność, która ją zniechęca. W pierwszym razie będzie z a-z d r o ś ć (ob.), w drugim — gniew (ob.), w trzecim — lenistwo.
