360 Grana.—Granada. całkiem bez znaczenia, gdyż rubryka mszału każe błogosławić nie wosk, ale „quinque grana incemiW rozumieniu tych, którzy benedykcję paschału przypisują włożeniu gran przez celebransa benedykowanych (Bomsee t. III p. 210 edyc. r. 1 854, i tej Encykl. II 405), nawetby paschał nie poświęcał się, gdyby zamiast kadzidła wosku użyto (Herdt t. III n. 5 2). Domyślają się liturgiści, że niegdyś może woskiem kadzidło w paschale zalepiano i to dało powód nieświadomym używania wosku zamiast kadzidła. Niektórzy woskiem oblepiają pięć gwoździ żelaznych, ale i to bezzasadnie, bo P. Jezus co najwięcej czterema, nie zaś pięciu gwoździami był do krzyża przybity. Kupert (1. VI c. 31), pisarz XII w., pierwszy wspomina o święceniu tych gran. Ob. Bomsee i Herdt 1. c. Bouvry, Exposit. Rubric. II 54D edyc. r. 1859. Gawant I 418 1 422 ed. r. 1749. X. 8. J. Granada, prowincja kościelna w Hiszpanji, złożona z arcybiskupstwa G. i 5 bpstw. Granada założoną została w VIII w. przez Arabów, po zburzeniu przez nich tuż leżącego dawniej miasta Elwiry (ob.). Jedno z przedmieść Granady dziś nosi nazwę Elwiry. Po upadku i rozpadnię-ciu się ich kalifatu w Hiszpanji, należała do królestwa maurytańskiego Korduby. Królestwo maurytańskie Granady powstało wraz z innemi na ruinach państwa Almohadow. Założył je w r. 1 2 35 Mohammed I Ben al Hamar, zdobywca Granady i wyższej Andaluzji i założyciel ostatniej w Hiszpanji dynastji maurytańskiej Naseridów czyli Alhamaridów. Niedługo potem, r. 1 24 5, ten zdobywca musiał uznać się hołdownikiem Ferdynanda III, króla Kastylji, a następnie pomagać chrześcjanom do podbicia wszystkich innych państewek maurytańskich w Hiszpanji (1248— 5 7). Królestwo G'y było bardzo ludne, bogate i kwitnące, albowiem Mohammed pościągał do niego wszystkie najzamożniejsze familje maurów z tych państewek, które zostały opanowane przez chrześcjan. Ale pod jego następcami rozterki domowe i ciągle powstania przeciwko zwierzchnictwu królów Kastylji uszczuplały to państwo coraz bardziej, aż nareszcie ograniczyło się ono do samej G'y i kilku w pobliżu jej miast. W tych swoich ostatnich posiadłościach królowie maurytańscy utrzymali się aż do r. 1492, w którym G'a, po dlugióm oblężeniu, została zdobytą przez Hiszpanów, pod dowództwem Gonzalwa z Korduby, i wcielona do królestwa Kastylji. za panowania w niej Izabelli, żony Ferdynanda Katolickiego, króla Aragonji. Ostatni maurytański król Boabdil, czyli Abu Abdallah Mohammed, uciekł do Afryki, gdzie został zabitym. Tak upadło panowanie w Hiszpanji półksiężyca po upływie lat 7 80. Z opanowaniem kraju przez chrześcjan, ludność w G. i całej Andaluzji bardzo się umniejszyła, w skutek wyniesienia się bardzo wielu najzamożniejszych maurów do Afryki, wypędzeniu żydów (edyktem w d. 30 Marca 1 49 2), również nieprzyjaznych panowaniu chrześcjan, jak i maurowie. Pozostali w kraju maurowie ciągle się burzyli. Po ich powstaniu r. 1568 — 70 zostali oni wypędzeni z G. i rozsiedleni po innych miastach Kastylji, a nareszcie r. 1610 wypędzeni całkiem z Hiszpanji (cf. He/ele, Ximenes, 2 wyd. 1851). Hiszpanja była w konieczności pozbycia się tego wrogiego dla siebie żywiołu, kiedy go nie mogła przyswoić, i musiała dla jedności i swobody w swoim rozwoju moralnym poświęcić korzyści mate-rjalne. Jakoż r. 1492 samo królestwo Granady miało mieć 3 miljony mieszkańców, kiedy dziś w całej Andaluzji jest ich 3% miljony; miasto
