Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 364.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Wystąpił problem z korektą tej strony.

Gran. 355 w Ostrychomiu 500,000 florenów poświęcił na obronę oblężonego przez Turków Wiednia, założył seminarjum marjańskie w Tyrnawie i szerzył zakłady jezuitów. Na konwencie tyrnawskim 1 68 2 została przez niego potępioną Declaratio cleri gallioani (ob. wyżej str. 30 i n.). Jerzy VII Szechenyi (1685 —1655) z bezprzykładną hojnością zakładał, podtrzymywał i obdarzał szkoły, kościoły, klasztory, szpitale. Leopold hr. Kollonich (1695—1 707), najprzód kawaler maltański, a potóm kardynał, przywiódł do jedności Kościoła odszczepieńców siedmiogrodzkich i zebrał do tysiąca chłopców sierot, zostawionych przez Turków pod Wiedniem, Szigetem, Piotrowaradynem i Osiekiem: wychował ich i osiedlił w okolicach Koło-czy. Chrystjan August, książę saski (1707 —172 5), najprzód żołnierz, zjednał arcybiskupom G'u tytuł książąt cesarstwa, nawrócił księcia saskiego Maurycego Adolfa, mianowany został kardynałem i umarł posłem cesarskim na sejm rzeszy niemieckiej. Emeryk hr. Eszterhazy (1725— 1 745), z zakonu paulinów, wielki dobroczyńca kościołów, klasztorów i ubogich. Mikołaj V hr. Csaky (1 751 —1 757), również jak i jego poprzednik, prawdziwy ojciec ubóstwa. Franciszek II hr. Barkoczy (1761 — 1 7 65) otrzymał w darze od cesarzowej Marji Teresy twierdzę G'u, ale umarł wprzód, nim dokonał-swoich zamiarów zbudowania tam wspaniałej metropolitalnej świątyni i przeniesienia tam swojej stolicy; był uczonym i gorliwym arcypasterzem. Józef I hr. Batthyanyi. (1 7 76 —1 7 99), kardynał, usiłował w najcięższe czasy józefińskie bronić praw Kościoła, czynił przedstawienia przeciwko wydanym r. 1781 dekretom, protestował przeciwko 26 artykułowi postanowienia sejmu krajowego r. 1 7 90 — 91, przyjaznego protestantom ze szkodą katolików, ale napróżno. Karol Ambroży d'Este (1808 —1809), arcyksiąże austrjacki, były administrator djecezji wacowskiej, umarł wśród patrjotycznych prac około zaciągu żołnierzy na wojnę francuzką, od choroby nabranej w szpitalu wojskowym, w 24 roku życia. Aleksander Budnay (1819 —1831), były biskup siedmiogrodzki, potóm kardynał kapłan, przeniósł po 27 7 latach wygnania stolicę arcybiskupią i kapitułę metropolitalną napowrót do G. i rozpoczął budowę wspanialej katedry metropolitalnej. K. 1822 odbył synod narodowy w Presburgu. Na wakującą po nim przez lat siedm stolicę wstąpił Józef II Kopacsy (1888—1 847), bp stuhlweissenburgski, a potóm weszprimski. Ten arcypasterz, powszechnie znany i szanowany dla swego wielkiego umysłu, rozległych wiadomości i wszechstronnej działalności, w zaciętej walce o małżeństwa mieszane bronił interessów katolickich dzielnie i skutecznie; r. 184 4 installował nowo urządzoną kapitułę w Tyrnawie i ciągnął dalej budowę katedry metropolitalnej, której dokończenie pozostawionóm było jego następcy. Tym był Jan Scitowszki, 74-ty z rzędu arcybp G'u, przedtem bp rozno-bański i pięciokościelski, znany powszechnie ze swoich wysokich cnót pasterskich. Po jego śmierci (19 Paźdz. 1866) nastąpił 22 Lut. 186 7 Jan Simor (ur. 1813). Arcybiskupstwo ostrychomskie ma trzy kapituły: kapituła metropolitalna w G. ma 22 kanoników aktualnych i 8 honorowych; kapituła kollegjacka w Presburgu ma 12 kanoników i kapituła kollegjacka w Tyrnawie 6 kanoników. W archidjecezji są 4 opactwa realne, 11 probostw realnych, 10 opactw tytularnych, 9 probostw tytularnych. Oprócz tego, do jury-zdycji arcybiskupiej należą znajdujące się w innych djecezjach egzempcyj-ne 4 opactwa realne, 2 4 tytularnych, 4 probostwa realne i 16 tytu-