228 Gnieźnieńskie arcybiskupstwo.—Gnoma. 1456, jako w Gnieźnie d. 10 Kwietnia odbył się synod djecezalny, w obecności arcybp (Jana ze Sprowy); na nim odczytano 18 artykułów przyjętych postanowień. K. 1509 arcyb. Andrzej Boryszewski w niedzielę I po oktawie Bożego Ciała odbył w Gnieźnie synod djecezalny (vol. IV 12) Za Jana Łaskiego synod 1512, którego ustawy są drukowane u Hallera 1565 (ap. Commendoni, Listy p. S09). Jakób Uchański zwołał 3 synody djecezalne: 1 w Uniejowie roku 15 72 29 Gr., o czem sam donosi w liście do biskupa Karnkowskiego (ob. Epistolae viror. illustr. przy lipskiem wydaniu Długosza p. 1 736); drugi tamże d. 8 Maja 1 577 r., o którym jest wzmianka w trzecim synodzie Uchańskiego (ob. Synodus gnesnensis wydania ks. Zenona Clwdyńskiego p. 4 9); trzeci synod prawdopodobnie w Gnieźnie r. 15 80 lub 1581. Artykuły tego synodu ogłosił drukiem ks. Z. Chodyński (op. c. p. 4 5—4 8). Arcyb. Karnkowski odbył pięć djecezalnych gniezn. synodów: pierwszy w Łowiczu 4 Paźd. 1583 (drukiem ogłosił ks. Z. Chodyński 1872); drugi 1590, gdzie, niewiadomo; wzmianka o tym synodzie we wstępie do synodu 15 93; trzeci w Gnieźnie 2 3 Kwietnia 1591, wzmianka o nim w następnym synodzie; czwarty w Łowiczu 29 Marca 1593, drukowany w Poznaniu t. r.; piąty w Gnieźnie, Kaliszu i Łowiczu 1602, drukowany w Krakowie t. r. Jacobson (Geschichte der Quellen p. XXI) twierdzi, że arcyb. Baranowski odbył trzy synody djecezalne gnieźnieńskie, a wszystkie trzy w Łowiczu; tymczasem znany jest właściwie jeden tylko z r. 1612, którego ustawy drukowano w Krakowie t. r. u Piotrkowczyka. Wawrzyniec Gębicki odprawił jeden synod djecezalny w Łowiczu r. 16 20 w d. 13, 14 i 15 Paźd. Ustawy tego synodu drukowane są w dwóch edycjach, 1 62 0 i 1621, w Krakowie u Piotrkowczyka. Arcybp Wężyk odprawił jeden synod djecezalny w Łowiczu d. 10 i 11 Maja 1628 r., którego ustawy prawie wszystkie wzięte są z listu pasterskiego Bernarda Maciejowskiego z r. 160 7. Nie trzeba brać tego synodu za jedno z synodem prowincjonalnym piotrkowskim, który się odbył t. r., a nawet tego miesiąca co i djecezjalny. Arcybp Maciej Łubieński odbył synod djecezalny w Uniejowie 7 Lipca 1 643. Ustawy onego były drukowane w Warszawie 1644 r. Ostatni synod djecezalny łowicki odbył Stanisław Szembek r. 1720 d. 26, 27 i 2 8 Sierp. Ustawy jego są drukowane. Ks. Ig. Polk... Gnoma (Yvu>[iif], zdanie, myśl), krótka sentencja, wzięta z codziennego doświadczenia, a każąca się domyślać prawdy wyższej, odnoszącej się do życia duchowego. Jeżeli gnoma jest tak znaną, iż krąży w ustach lodu, nazywa się przysłowiem. Nazwa hebrajska gnomy jest maszal; lecz obejmuje ona także przypowieść, przysłowie i podobieństwo. Niektóre gnomy są jasne i zrozumiale; inne ciemne. W każdym razie egzegeta winien dobrze rozważyć, jak daleko się rozciąga znaczenie gnomy, żeby nie nadawać jej albo szerszego, albo ciaśniejszego rozumienia, aniżeli sam autor jej nadał. Bywają bowiem zdania wyrzeczone absolutnie, a jednak rozumieją się tylko o części mniejszej lub większej: np. Wszystkie dni ubogiego złe (Prov. 15, 15); i przeciwnie, zdanie o fakcie pojedyńczym wypowiedziane, rozumie się o wszystkich tego rodzaju faktach: np. Waga zdradliwa obrzydliwością jest u Pana (Prov. 11, i): rozumie się o wszelkich środkach, do oszukania bliźniego dążących. Jakie znaczenie gnomie nadać: obszerniejsze czy ciaśniejsze? o tćm winien roztrzygać już zdrowy
