223 Gnieźnieńskie arcybiskupstwo.—Gnoma. I Privil. Capit. Gnes. f. 184). Chwalebne to postanowienie nie przyszło pewnie do skutku, skoro w liście Piusa II z d. 11 Stycz. 1460 r., pisanym do kapituły, tenże Papież, uwzględniając tłumaczenie się kapituły, iż doktorów teologji i prawa trudno im wynaleść „quod difficile nimium esset reperire doctores", pozwala wziąść „unura in jure canonico licen-ciatum et reliąuum bacćallarium in teologia" (Theiner, II iss). Z ksiąg installacyjnyóh i z ksiąg dekretów kapitulnych XV i XVI w. przekonywamy się, iż w katedrze gnieźn. z owych 7 wymienionych przez arcybpa Wojciecha prelatur i 24 kanonikatów, prelatura proboszcza i prelatura kantora zależały od patronatu królewskiego; pierwsza była uposażona czterema wsiami: Skalmierzyce, Mnichowo, Gozdowo, Dalki; druga wsią Włostowo i dziesięciną z miasta Słupcy. Prelatury: dziekana, scholastyka i kustosza należały do kollacji arcybiskupiej, każda z tych prelatur miała wsie osobne i dziesięciny. Na prałata archidjakoua kapituła przedstawiała arcybpowi trzech kandydatów, z których arcybp jednego wybierał; wsi swojej nie miał, tylko dziesięciny znaczne. Na prelaturę kanclerza do XVI w. wyłącznie arcybp prezentował, a od czasów Łaskiego wspólnie z familją Korabitów. Proboszcz gnieźn. był najpierwszym prałatem w Polsce, on byl prezydującym w kapitule i pierwszą po arcybiskupie osobą w katedrze gnieźnień. Inni prałaci tak szli w starszeństwie: dziekan, utrzymujący porządek w odprawianiu nabożeństwa; archidjakon, mający dozór nad obyczajami i postępowaniem duchowieństwa; kantor, prowadzący porządek w śpiewie kościelnym; scholastyk, czuwający nad nauczycielami i szkołą katedralną; kustosz, przełożony w zakry6tji i skarbcu; kanclerz, mający w swej pieczy archiwum kapitulne, dokumenty i przywileje kościoła. Suffragan gnieźn. od XVI w. uposażony był wsią Strzałkowo; na suffragana wybierała kapituła trzech kandydatów, arcybp nominował i następnie przedstawiał Papieżowi do zatwierdzenia. W najdawniejszych czasach, prawo patronatu do posad kapitulnych należało częścią do arcybiskupa, częścią do kapituły; w XIII w., gdy te prawa zaczęli sobie przywłaszczać książęta polscy, arcybp Fulko, opierając się tym roszczeniom, skłonił do tego Władysława Odonicza, że ten w r. 1 2 34 dokumentem odpowiednim zrzekł się wszelkich roszczeń do nominacij podobnych (oryginał jest w archiw. kapit. N. 13 3). Następcy Władysława Odonicza, książęta i królowie polscy, chcąc mieć 5'rodki wynagrodzenia zasłużonych krajowi i Kościołowi mętów, liczne robiąc zapisy, zawarowywali sobie prawo prezentowania na niektóre beneficja kościoła metropolitalnego, na co zezwalali Papieże, arcybiskupi i sama kapituła. Klemens XIII, bullą Ecelesiastici ordinii z d. 8 Sierp. 1 76 3 r., na prośbę arcybpa Wład. Łubieńskiego, wszystkie przywileje arcybpa gnieźnieńskiego i kapituły zatwierdził i szczegółowo objaśnił, (bulla ta jest w archiw. kapit. N. 13 6). Przywileje te utrzymywały Bię aż do końca XVIII w., • w którym, jak niegdyś, kapituła składała się z 7 prałatów i 24 kanoników, do których należał bp suffragan gnieźn., tudzież kanonikat doktora ś. teologji, dra prawa, dra medycyny. Ostatni ten kanonikat ustanowiony przez arcybpa Gamrata d. 31 Paźdz. 1543, na mocy zezwolenia Papieża Pawła III z d. 16 Paźdz. t. r. (ob. Rocznik tow. przyjaciół nauk, Poznań r. 1860 p. 305), i kanonikat tak zwany ślepego, coeoua, ustanowiony przez arcybpa Jana Łaskiego r. 151J (Libri Decret. III f. 8 7), którego właściwie nie było i który nia
